پرفشاری خون به صورت فشار خون بالاتر از ۱۴۰ بر روی ۹۰ میلی متر جیوه تعریف می شود. فشار خون نیرویی است که توسط خون در مقابل دیواره های رگ های خونی اعمال می شود و میزان این نیرو به برون ده قلبی و مقاومت عروق خونی بستگی دارد.
در فشار خون بالا یا پرفشاری خون ، فشار سیستولیک (فشاری که قلب خون را در بدن پمپ می کند) بیشتر از ۱۴۰ میلی متر جیوه و یا فشار دیاستولیک (فشار در زمان استراحت قلب) بیشتر از ۹۰ میلی متر جیوه باشد. این آستانه برای راحتی درک کلینیکی است تا بیماران فشار خون خود را به زیر این ارقام برسانند.
دامنه ی فشار خون (در میلی متر جیوه)
# فشار خون طبیعی : سیستولیک کمتر از ۱۲۰ و دیاستولیک کمتر از ۸۰
# قبل از پرفشاری خون: سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ یا دیاستولیک بین ۸۰ تا ۸۹
# مرحله اول پرفشاری خون : سیستولیک بین ۱۴۰ تا ۱۵۹ یا دیاستولیک بین ۹۰ تا ۹۹
# مرحله دوم پرفشاری خون : سیستولیک بالاتر از ۱۶۰ یا دیاستولیک بالاتر از ۱۰۰
# بحران پرفشاری خون (اورژانسی) : سیستولیک بالاتر از ۱۸۰ یا دیاستولیک بالاتر از ۱۱۰
علت پر فشاری خون چیست؟
استرس حاد، ورزش شدید و عوامل دیگر می توانند کمی باعث بالا بردن فشار خون حتی در افرادی که فشار خون طبیعی دارند شوند. تشخیص پرفشاری خون در طول زمان معلوم می شود.
بالا بودن فشار خون برای یک مدت کوتاه، پاسخ فیزیولوژیک طبیعی بدن به بسیاری از شرایط خاص است. با این حال، فشار سیستولیک ۱۸۰ میلی متر جیوه یا بالاتر و یا دیاستولیک ۱۱۰ میلی متر جیوه یا بالاتر می توانند نشانه ای از بحران پرفشاری خون باشند.
فشار خون در طول روز متفاوت است. در زمان خواب، کاهش و در بیداری، افزایش می یابد. همچنین در پاسخ به هیجان، اضطراب و فعالیت بدنی نیز بالا می رود. فشار خون به طور پیوسته با افزایش سن زیاد می شود و شریان ها به دلیل تشکیل پلاک سخت تر و تنگ تر می شوند. بیماری های قلبی و عروقی نیز به افزایش فشار خون در افراد مسن کمک می کنند.
دیگر عوامل کلیدی عبارتند از:
◾عدم فعالیت فیزیکی
◾ یک رژیم غذایی غنی از نمک و غذاهای آماده و چرب
◾ مصرف الکل و تنباکو
◾ برخی بیماری ها و داروها
◾ سابقه خانوادگی از این بیماری
◾ استرس مزمن و کنترل نشده
عوامل تاثیرگذار بر روی ایجاد پرفشاری خون عبارتند از:
- سن : افراد بالای ۶۰ سال بیشتر در معرض هستند
- نژاد : نژاد آفریقایی-آمریکایی بیشتر در معرض خطر هستند
- حجم : اضافه وزن یا چاقی یک عامل مهم محسوب می شوند.
- جنسیت : در مردان بیشتر وجود دارد.
- شیوه زندگی : مصرف زیاد نمک، الکل، پتاسیم غذایی پایین، و عدم فعالیت بدنی همه به افزایش خطر ابتلا به فشار خون کمک می کنند.
انواع فشار خون کدامند؟
1- فشار خون اولیه
فشار خون بالایی که توسط شرایط یا بیماری دیگری ایجاد نشده فشار خون اولیه (یا فشار خون ضروری) نامیده می شود که از فشار خون ثانویه شایع تر است. فشار خون اولیه معمولا علت خاصی ندارد، اما اکثرا ناشی از عوامل متعددی از جمله حجم پلاسمای خون و فعالیت سیستم رنین-آنژیوتانسین، تنظیم کننده هورمونی حجم و فشار خون است. هم چنین توسط عوامل محیطی، از جمله مسائل مربوط به شیوه زندگی و غیره تحت تاثیر قرار می گیرد.
2- فشار خون ثانویه
فشار خون ثانویه علل مشخصی دارد که به دنبال مشکل دیگری ایجاد شده است. برای مثال، در حال حاضر تصور می شود یکی از شایع ترین علل فشار خون بالای مقاوم به درمان، آلدوسترونیسم اولیه ( اختلال هورمونی) است که باعث عدم تعادل بین سطوح پتاسیم و سدیم شده است، و در نتیجه به پرفشاری خون منجر شده است.
بیماری های دیگری که باعث فشار خون بالا می شوند عبارتند از:
◾ دیابت
◾ بیماری کلیوی
◾ فئوکروموسیتوم (سرطان در مرکز غده ی آدرنال)
◾ سندرم کوشینگ (که می تواند با استفاده از داروهای استروئیدی ایجاد شود)
◾ هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (اختلال در غدد فوق کلیوی، که باعث ترشح هورمون کورتیزول می شود)
◾ پرکاری تیروئید
◾ هیپرپاراتیروئیدیسم (که بر روی میزان کلسیم و فسفر تاثیر می گذارد)
◾بارداری
◾ آپنه خواب
◾ چاقی
علائم پرفشاری خون چیست؟
پرفشاری خون معمولا بدون علامت است، به همین دلیل فشار خون بالا را اغلب به عنوان “قاتل خاموش” می شناسند. چرا که بی سر و صدا می تواند به سیستم قلبی و عروقی آسیب وارد کند.
درمان فشار خون بالا چیست؟
تغییر در شیوه زندگی هم باعث درمان و هم پیشگیری از فشار خون بالا می شود. این تغییرات در شیوه ی زندگی میتوانند مزایای گسترده تری برای سلامت قلب و سلامت کلی بدن داشته باشند.
اقدامات لازم برای تغییر شیوه ی زندگی به منظور کاهش فشار خون عبارتند از:
- حذف سیگار
- ورزش منظم
- کاهش استرس
- کاهش وزن و حفظ آن
- مصرف زیاد سبزیجات و میوه جات و غذا های کم چرب
- محدودیت نمک : مصرف معمولی نمک بین ۹ تا ۱۲ گرم در روز است.
درمان دارویی فشار خون بالا
برای درمان دارویی فشار خون بالا حتما به متخصص قلب و عروق مراجعه کرده و از مصرف خودسرانه داروهای فشار خون خودداری کنید.
از جمله داروهایی که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود، می توان موارد زیر را نام برد:
- دیورتیک ها (از جمله تیازیدها، کلرتالیدون و اینداپامید)
- آگونیست مرکزی
- بتا بلاکر ها (و آلفا بلاکرها)
- مسدود کننده های کانال کلسیم
- مهار کننده های آدرنرژیک محیطی
- مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین
- مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین
فشار خون سیستولیک ایزوله چیست؟
وقتی که پزشک فشار خون شما را می گیرد، مقدار فشاری را اندازه می گیرد که با هر ضربان قلب، درون شریان های شما تولید می شود. این اندازه گیری دو عدد را نشان می دهد: فشار خون سیستولیک و فشار خون دیاستولیک. اما اگر فشار خون دیاستولیک طبیعی باشد، ولی فشار خون سیستولیک بالا باشد، چه اتفاقی می افتد؟ این شرایط فشارخون سیستولیک ایزوله نامیده می شود و نگران کننده است زیرا، مانند انواع دیگر فشار خون بالا، فشار خون ایزوله نیز می تواند منجر به بروز حمله قلبی و سکته مغزی شود.
این شرایط همچنین می تواند نشان دهنده ی مشکلات دیگری مانند کم خونی و پرکاری تیروئید باشد.
علاوه بر این، طبق گزارش دانشگاه قلب آمریکا، فشارخون سیستولیک ایزوله می تواند احتمال ابتلا به بیماری قلبی و مرگ را در جوانان افزایش دهد.
فشار خون سیستولیک بالا نشانه چیست؟
فشار خون شامل، میزان خون پمپاژ شده در دقیقه و نیز فشار اعمال شده بر روی دیواره شریان ها، توسط آن خون است. با بالارفتن سن، شریان ها قابلیت ارتجاعی طبیعی خود را از دست می دهند، در نتیجه پلاک ها و رسوب های چربی در دیواره شریان انباشته می شوند و می توانند منجر به سفتی شریان ها شوند. با افزایش سن، فشار خون به ویژه فشار خون سیستولیک افزایش پیدا می کند.
به همین دلیل هیچ علت شناخته شده ای برای فشار خون بالا وجود ندارد. گرچه، شرایط خاصی وجود دارند که می توانند موجب افزایش فشارخون سیستولیک ایزوله شوند. این شرایط، اغلب تأثیراتی منفی بر روی سیستم گردش خون دارند که منجر به آسیب رگ های خونی یا سفتی شریان ها می شود.
برخی از این شرایط عبارتند از:
کم خونی
کم خونی زمانی رخ می دهد که شما برای حمل اکسیژن به بافت ها، گلبول قرمز کافی ندارید یا گلبولهای قرمز خون عملکرد درستی ندارند. کم خونی انواع مختلفی دارد، اما کم خونی ناشی از کمبود آهن شایع تر است. این شرایط می تواند به رگ های خونی آسیب برساند، چرا که قلب برای پمپاژ خون به بافت های بدن و رساندن اکسیژن کافی به آنها، باید سخت تر کار کند.
دیابت
دیابت زمانی رخ می دهد که مقدار قند خون بسیار بالا باشد. انسولین به طور طبیعی سطوح قند خون را کنترل می کند. در بیماری دیابت، بدن یا انسولین کافی تولید نمی کند (دیابت نوع 1) یا نمی تواند به طور مؤثر از انسولین استفاده کند (دیابت نوع 2). به مرور زمان، سطوح گلوکز بالا در خون می تواند مشکلات مختلفی را از جمله مشکلات قلبی و سیستم گردش خون به وجود آورد.
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید یا تیروئید پر کار زمانی رخ می دهد که غده هیپوفیز، هورمون های تیروئید بیش از حدی تولید کند. این هورمون تیروئید مازاد، می تواند تمام اندام های بدن از جمله قلب و سیستم گردش خون را با مشکل مواجه کند.
آپنه خواب انسدادی یا وقفه تنفسی در خواب
زمانی که عضلات گلو در حین خواب شل می شوند و مسیر تنفسی را مسدود می کنند، آپنه خواب انسدادی رخ می دهد. این شرایط باعث می شود که تنفس مکرراً قطع شود و دوباره ادامه پیدا کند. از آنجا که در زمان قطع تنفس، سطح اکسیژن خون افت پیدا می کند، آپنه خواب انسدادی می تواند سیستم قلبی عروقی را تحت فشار قرار دهد و منجر به افزایش فشار خون شود.
دکتر فریبا هندسی متخصص قلب و عروق و فشار خون در تهران
کلینیک درمان فشار خون
