پزشکان بیشتر تنگی نفس را در مواردی که در حالت استراحت رخ می دهد و یا در ارتباط با فعالیت یا ورزش هستند، طبقه بندی می کنند. آنها همچنین می خواهند بدانند که تنگی نفس به تدریج رخ می دهد یا به طور ناگهانی. هر یک از این علائم به تشخیص علت دقیق تنگی نفس کمک می کند.
تنگی نفس می تواند از خفیف و موقتی تا جدی و طولانی مدت باشد. تشخیص و درمان تنگی نفس گاهی دشوار است زیرا دلایل مختلفی می تواند داشته باشد. این یک مشکل شایع است. طبق آمار از هر 4 نفر که به پزشک مراجعه می کنند، 1 نفر دچار تنگی نفس است.
علائم تنگی نفس
مشکلات تنفسی می تواند ناشی از فشار زیاد در افراد سالم باشد. تنگی نفس می تواند در نتیجه فشار بیش از حد، گذراندن وقت در ارتفاع زیاد یا به علت طیف وسیعی از شرایط اتفاق بیفتد. علائمی که فرد در معرض تنگی نفس است عبارتند از:
- تنگی نفس پس از ورزش یا به دلیل بیماری
- احساس خستگی در نتیجه مشکلات تنفسی
- تنفس سخت
- تنگی در قفسه سینه
- تنفس سریع و کم عمق
- تپش قلب
- سرفه کردن
اگر تنگی نفس به طور ناگهانی رخ دهد یا علائم شدید باشد، ممکن است نشانه ای از یک بیماری جدی باشد.
علت بروز تنگی نفس چیست؟
یک دوره تنگی نفس همیشه با سلامتی فرد ارتباط مستقیم ندارد. فرد می تواند پس از ورزش شدید، هنگام مسافرت به ارتفاع زیاد یا تغییرات عمده دما، دچار تنگی نفس شود.
با این حال، تنگی نفس معمولاً به مشکلات سلامتی مربوط می شود. گاهی اوقات، فقط یک حالت از تناسب اندام است و ورزش می تواند علائم را بهبود بخشد. اما تنگی نفس می تواند نشانه یک مسئله جدی در سلامتی باشد. اگر تنگی نفس به طور ناگهانی شروع شود، آن را حالت حاد تنگی نفس می نامند.
تنگی نفس حاد می تواند به دلیل موارد زیر باشد:
- آسم
- اضطراب
- ذات الریه
- خفگی یا استنشاق چیزی که راههای تنفسی را مسدود می کند
- عکس العمل های آلرژیتیک
- کم خونی
- از دست دادن خون و در نتیجه کم خونی
- قرار گرفتن در معرض سطح خطرناک مونوکسیدکربن
- نارسایی قلبی
- افت فشار خون
- آمبولی ریوی
- فتق هیاتال
اگر فردی بیش از یک ماه دچار تنگی نفس شود، این حالت را تنگی نفس مزمن می نامند.
✔ بیماری های قلبی
بسیاری از شرایطی که بر قلب و توانایی آن برای انتقال خون از طریق ریه ها تأثیر می گذارد، می توانند منجر به تنگی نفس شوند. این شرایط شامل بیماری دریچه ای قلب و سایر موارد است.
✔ بیماری های ریه
تعداد زیادی از بیماری های بافت ریه از شایع و موقتی تا غیر معمول و مزمن وجود دارد. اینها شامل عفونت ها (ذات الریه، برونشیت حاد ناشی از باکتری ها، ویروس ها و …)، سرطان هایی است که به ریه سرایت کرده اند، سمیت شیمیایی و تشعشع به ریه (از جمله پرتودرمانی)، سمیت شغلی (مانند مواد معدنی معدن)، هموسیدروز، عفونت های قارچی (کوکسیدیومیکوز، بلاستومیکوز، آسپرژیلوز)، واکنش های آلرژیک، سمیت دارویی، بیماری های بافت همبند و بسیاری موارد دیگر است.
✔ بیماری های عضلانی و قفسه سینه
بسیاری از بیماری های عضلات و سیستم عصبی می توانند با تضعیف ظرفیت بدن برای باز کردن ریه ها برای تنفس، منجر به تنگی نفس شوند. نمونه هایی از بیماری های عضلانی شامل دیستروفی عضلانی است. بیماری های سیستم عصبی مانند فلج می تواند منجر به تنگی نفس شود.
✔ موانع جریان هوا
انسداد جریان هوا می تواند در هر نقطه از مجاری که هوای تنفسی ما از ورود به بینی و دهان می گیرد، از طریق نای (لوله گلوی ما در حلق)، از طریق لوله های برونش و راه های هوایی کوچک در ریه ها رخ دهد. انسداد ناگهانی مجاری هوایی یک فوریت پزشکی است و می تواند ناشی از استنشاق اشیا، ذرات غذا یا مایعات باشد.
عوارض تنگی نفس
تنگی نفس می تواند با هیپوکسی یا هیپوکسمی همراه باشد، یعنی سطح اکسیژن خون پایین. این مشکل منجر به کاهش سطح هوشیاری و سایر علائم می شود. همچنین می تواند نشانه ای از شروع یا بدتر شدن سایر مشکلات پزشکی باشد.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
گاهی اوقات، تنگی نفس می تواند نشانه ای از بیماری تهدید کننده زندگی باشد. در صورت بروز هر یک از علائم در فرد به درمان فوری پزشکی نیاز است:
- شروع ناگهانی تنگی نفس شدید
- از دست دادن توانایی عملکرد به دلیل تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- حالت تهوع
همه موارد تنگی نفس خواستار درمان فوری پزشکی نیستند، اما تنگی نفس می تواند مشکلات جدی پزشکی را نشان دهد.
در صورت بروز تنگی نفس که فعالیت و وضعیت فعلی تناسب اندام یا سلامتی شما رامختل کرده است، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر تنگی نفس شما با درمان کاهش نمی یابد یا با علائم دیگری مانند درد قفسه سینه همراه است، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
تنگی نفس چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک با شروع یک شرح حال پزشکی دقیق و پرسیدن در مورد ماهیت تنگی نفس، کار خود را شروع می کند. چه زمانی بدتر می شود، چه زمانی بهتر می شود و اگر علائم دیگری دارید. درد در قفسه سینه، سرگیجه، سرفه، خس خس سینه، کبود شدن لب ها، مشکل تنفس هنگام خواب یا دراز کشیدن و تورم در پاها و مچ پا ممکن است نشان دهنده یک مشکل بزرگتر باشد. مشکل تنفسی که به طور ناگهانی بروز می کند مداوم است و یا باعث اختلال در فعالیت های روزمره شما می شود نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
پس از انجام معاینه جسمی و معاینه قلب و ریه ها، پزشک ممکن است آزمایشات اضافی را تجویز کند. معمولاً این موارد شامل آزمایش خون، آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس قفسه سینه یا سی تی اسکن، آزمایش عملکرد ریه یا اکوکاردیوگرام است.
درمان تنگی نفس
درمان تنگی نفس به علت اصلی و مدت زمان علائم بستگی دارد.
اگر چاقی یا ضعف در سلامتی دلیل این امر باشد، برای کنترل تنگی نفس باید تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنید. حفظ رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می تواند کمک زیادی به بهبود علائم کند. سیگار کشیدن می تواند باعث بدتر شدن علائم یا ایجاد عارضه برای هر بیماری زمینه ای ریوی شود، بنابراین ترک آن و جلوگیری از سیگار کشیدن بسیار مهم است. به همین ترتیب، اجتناب از قرار گرفتن در معرض آلاینده ها یا عوامل محرک آلرژی شناخته شده می تواند علائم را کاهش دهد.
اگر بیماری ریه دیگری باعث تنگی نفس شما شده باشد، ممکن است بخواهید با یک متخصص ریه مشورت کنید. علاوه بر تجویز دارو برای درمان بیماری شما، آنها ممکن است توانبخشی ریوی را پیشنهاد دهند، که می تواند کیفیت زندگی را با کمک به افراد مبتلا به بیماری های مزمن با ایمنی در بهبود تناسب اندام و یادگیری نحوه مدیریت علائم، تا حد زیادی بهبود بخشد.
اگر تنفس شما بدون دلیل مشخصی سخت و دشوار شده باشد، این ممکن است نشانه یک مشکل پزشکی جدی تر باشد.
اگر درد یا فشار قفسه سینه، غش یا تهوع همراه با تنگی نفس است، باید آن را به عنوان درمان فوری تنگی نفس درمان کنید.
در بیشتر مواقع تنگی نفس با داروهای مناسب، روش های تنفس و ورزش قابل کنترل است.
اصطلاح پزشکی تنگی نفس ((دیس پنه)) است. تنگی نفس با اینکه پدیده ای رایج است اما می تواند تجربه ای ناراحت کننده و استرس آور برای فرد باشد. خوشبختانه، هنگامی که تنگی نفس نشانه ای از یک بیماری جدی تر نباشد، می توان آن را در خانه مدیریت کرد.
درمان خانگی تنگی نفس
امکان دارد افراد در هنگام آگاهی از علت تنگی نفس خود و اورژانسی نبودن آن، در جهت مدیریت این اختلال تنفسی در خانه تلاش کنند. تمرینات زیر می توانند به درمان تنگی نفس در خانه کمک کنند:
تنفس عمیق برای درمان اورژانسی تنگی نفس
تنفس عمیق با کمک عضلات شکم می تواند در مدیریت تنگی نفس مفید باشد. برای انجام این کار در خانه باید مطابق مراحل زیر عمل کرد:
- بر روی زمین دراز کشیده و دست های خود را بر روی شکم قرار دهید.
- یک دم عمیق از طریق بینی انجام داده و اجازه دهید تا علاوه بر بالا رفتن شکم، ریه ها نیز از هوا پر شوند.
- نفس خود را به مدت چند ثانیه نگه دارید.
- به آرامی از طریق دهان نفس خود را بیرون داده و ریه ها را خالی کنید.
- این الگو را برای 5 تا 10 دقیقه تکرار کنید.
این تمرین را می توان چندین بار یا به تعداد دفعات احساس تنگی نفس در طول روز انجام داد. بهترین روش انجام این تمرین داشتن تنفس آرام، عمیق و آسان است.
تنفس لب غنچه ای یک روش اورژانسی تنگی نفس
تنفس لب غنچه ای یک تمرین دیگر برای رهایی از تنگی نفس است. این تمرین تنفسی با آهسته کردن سرعت تنفس فرد به کاهش تنگی نفس کمک می کند.
تنفس لب غنچه ای مخصوصا هنگامی کاربرد دارد که تنگی نفس در اثر اضطراب ایجاد شده باشد. برای انجام تنفس لب غنچه ای در خانه، می توان مراحل زیر را انجام داد:
- بر روی یک صندلی صاف نشسته و شانه هایتان را در حالت استراحت قرار دهید.
- لب های خود را به هم فشرده و فاصله ای را در میان آن ها ایجاد کنید.
- هوا را ظرف چند شمارش از طریق بینی به داخل فرو برده و ظرف 4 شمارش به آرامی از طریق لب ها خارج کنید.
- این تمرین دم و بازدم را به مدت 10 دقیقه انجام دهید.
یافتن وضعیت راحت و حمایتی
یافتن یک وضعیت قرار گیری آسان در هنگام نشستن یا ایستادن می تواند به آرامش و رفع تنگی نفس افراد کمک کند. در صورتی که تنگی نفس ناشی از اضطراب یا فعالیت زیاد باشد، این روش بسیار مفید خواهد بود. وضعیت های زیر می توانند فشار را از روی راه های هوایی فرد برداشته و تنفس او را بهبود بخشند:
- بر روی یک صندلی نشسته، به جلو خم شده و ترجیحا سر خود را بر روی یک میز تکیه دهید.
- به یک دیوار تکیه دهید تا کمرتان از حمایت مناسبی برخوردار شود.
- در حالت ایستاده با کمک دست های خود بر روی میز تکیه دهید تا از فشار وارد شده به پاها کاسته شود.
- بر روی زمین دراز بکشید و دست ها و زانو های خود را به وسیله چند بالش حمایت کنید.
استفاده از پنکه
تحقیقات دریافته اند که استفاده از یک پنکه دستی و وزش باد به بینی و صورت می تواند سبب کاهش احساس تنگی نفس شود. حس کردن فشار هوای دمی می تواند این احساس را به فرد دهد که هوای بیشتری در حال وارد شدن به ریه ها می باشد. محققان دریافته اند که این روش درمانی در کاهش احساس تنگی نفس موثر است. با این حال، در صورتی که تنگی نفس ناشی از مشکلی زمینه ای باشد استفاده از پنکه چندان موثر نخواهد بود.
بخور گرم برای تنگی نفس
بخور می تواند به تمیز نگه داشتن مجاری هوایی فرد و در نتیجه تنفس آسان تر او کمک کند. گرما و رطوبت ناشی از بخار آب در روان شدن ترشحات موکوسی ریه ها و کاهش تنگی نفس موثر هستند. افراد جهت تنفس بخار آب در خانه می توانند این مراحل را انجام دهند:
- یک کاسه پر از آب بسیار داغ تهیه کنید.
- چند قطره روغن ضروری اکالیپتوس یا نعنا به آن اضافه کنید.
- صورت خود را بالای کاسه نگه داشته و یک حوله بر روی سر خود بیندازید.
- نفس های عمیق کشیده و بخار را به داخل ریه هایتان ببرید.
برای تنگی نفس چی بخوریم؟
قهوه برای تنگی نفس
نوشیدن قهوه سیاه می تواند به درمان تنگی نفس کمک کند. کافئین موجود در قهوه می تواند خستگی عضلات مجاری هوایی را کاهش دهد. برخی تحقیقات بیان دارند که تاثیرات کافئین عملکرد مجاری هوایی را در افراد مبتلا به آسم اندکی بهبود بخشیده و فرو بردن هوا در ریه ها را برای آن ها آسان تر می کند.
با این حال، باید به یاد داشت که نوشیدن بیش از حد قهوه می تواند سبب افزایش ضربان قلب شود. بهترین کار در هنگام به کار بردن این روش درمانی توجه کردن به مقدار کافئین مصرفی خود می باشد.
زنجبیل و تنگی نفس
مصرف زنجبیل تازه یا نوشیدن ترکیب آن با مقداری آب جوش می تواند در کاهش تنگی نفس ناشی از عفونت تنفسی مفید باشد. یک مطالعه بیان دارد که زنجبیل در مقابله با ویروس سن سیشیال تنفسی (RSV) تاثیر گذار است. این ویروس عامل رایج بروز عفونت های تنفسی است.
دکتر فریبا هندسی متخصص قلب و عروق و فشار خون
