وریدهای واریسی که زمانی بیشتر در میان سالمندان شایع بود، امروزه به طور فزاینده‌ای در جوانان نیز مشاهده می‌شود و نه تنها یک نگرانی زیبایی، بلکه یک مسئله جدی پزشکی است. این عارضه می‌تواند با علائمی مانند درد، سنگینی و تورم پاها همراه باشد که کیفیت زندگی را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد. درک علل و علائم واریس در سنین پایین‌تر برای تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر آن حیاتی است. از همین رو در این مقاله به بررسی علت واریس در جوانی و روش های کنترل و درمان آن می‌پردازد.
واریس در جوانی ایجاد می شود؟
اگرچه افزایش سن عامل تاثیرگذاری بر ابتلا به واریس است اما عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز آن در افراد جوان و حتی نوجوانان شوند.یکی از مهمترین عوامل ژنتیک و سابقه خانوادگی است؛ اگر والدین یا اعضای نزدیک خانواده به واریس مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرد در سنین پایین‌تر نیز افزایش می‌یابد. علاوه بر این، سبک زندگی کم‌تحرک، ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت، چاقی، تغییرات هورمونی مانند دوران بلوغ یا بارداری در زنان و مصرف دخانیات نیز می‌توانند در سنین جوانی به واریس منجر شوند.
علت تشکیل واریس در جوانی
واریس در جوانی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که عموما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و سبک زندگی است. برخلاف تصور رایج که واریس را فقط مربوط افراد میانسال می‌داند، ضعف دریچه‌های وریدی و دیواره رگ‌ها می‌تواند در هر سنی رخ دهد که مهمترین علل واریس در جوانی عبارتند از:
1- ژنتیک و وراثت
این عامل اصلی‌ترین و قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده واریس است. اگر والدین یا نزدیکان درجه یک به واریس مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرد در سنین پایین‌تر به شدت افزایش می‌یابد، حتی اگر سبک زندگی سالمی داشته باشد. برخی افراد با سیستم دریچه‌ای ضعیف‌تر یا دیواره رگ‌های آسیب‌پذیرتر متولد می‌شوند.
2- سبک زندگی کم‌تحرک
در دنیای امروز، بسیاری از مشاغل و فعالیت‌ها مستلزم نشستن طولانی‌مدت پشت میز یا ایستادن برای ساعات متمادی است. این شرایط باعث کاهش فعالیت عضلات ساق پا شده و در نتیجه، بازگشت خون به قلب دشوار می‌شود. تجمع خون در وریدها به مرور زمان به دریچه‌ها فشار آورده و آنها را ضعیف می‌کند.
3- چاقی و اضافه وزن
وزن اضافی، به خصوص در ناحیه شکم و پاها، فشار زیادی بر وریدها وارد می‌کند. این فشار مضاعف می‌تواند به دیواره رگ‌ها و دریچه‌های آنها آسیب برساند و منجر به واریس شود.
4- تغییرات هورمونی
نوسانات هورمونی، به ویژه در زنان، نقش مهمی ایفا می‌کند. دوران بلوغ، بارداری و مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی می‌توانند باعث ضعف دیواره رگ‌ها و گشاد شدن آنها شوند. هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌توانند خاصیت ارتجاعی رگ‌ها را کاهش دهند.
5- سابقه آسیب یا ترومای فیزیکی
ضربه یا آسیب به پاها می‌تواند به وریدها و دریچه‌های آنها آسیب برساند و زمینه را برای بروز واریس فراهم کند.
6- عادات ناسالم
سیگار کشیدن باعث آسیب به دیواره رگ‌ها و افزایش خطر لخته شدن خون می‌شود. رژیم غذایی نامناسب سرشار از غذاهای فرآوری‌شده، نمک و قند نیز می‌تواند به التهاب و احتباس مایعات کمک کرده و سلامت عروق را به خطر بیندازد.
علائم واریس در سنین جوانی
- تورم پا
- برآمدگی رگ‌ها
- سرخ شدن پوست
- زخم‌های پوستی
- سفت شدن وریدهای برآمده
- بی قراری
- درد و ناراحتی
- خارش یا سوزن سوزن شدن
- سوزش
راهنمای تشخیص واریس
برای تشخیص واریس بخصوص در سنین پایین‌تر، به وریدهای قرمز یا آبی تیره و برآمده روی پوست پا توجه کنید. وریدهای واریسی می‌توانند باعث سنگینی، خارش، و درد پا، به‌ویژه در شب شوند که با ایستادن یا نشستن طولانی بدتر می‌شود. حتی اگر دردناک نباشند، واریس می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد و با گذشت زمان بدتر شود. اگر جوان هستید و پس از فعالیت بدنی دچار درد و تورم پا می‌شوید، ممکن است به نارسایی مزمن وریدی مبتلا باشید.
عوامل خطر ابتلا به واریس در جوانی
برخی عوامل احتمال ابتلا به ورید های واریسی یا عنکبوتی را افزایش می دهند. وراثت یک عامل بزرگ است. به همین دلیل، در صورتی که والدین فرد یا والدین آن ها به مشکلات وریدی ابتلا داشته باشند، احتمال ابتلای فرد حتی در صورت جوان بودن افزایش می یابد.
↲ جنسیت
هورمون‌های جنسی زنانه تمایل دارند دیواره‌های سیاهرگ و دریچه‌ها را ضعیف کنند. زنان تا سه برابر بیشتر از مردان به بیماری سیاهرگی مبتلا می شوند. استفاده از قرص های ضد بارداری نیز ریسک ابتلا را افزایش می دهد.
↲ بارداری
واریس در بارداری نیز یک عامل خطر برای ابتلا به مشکلات وریدی است. از آنجایی که میانگین سن مادران در زایمان فرزند اول 26.3 سال است، بسیاری از زنان در دوران بیست و چند سالگی خود در معرض خطر ابتلا به واریس در جوانی قرار می گیرند. علاوه بر تغییرات هورمونی قدرتمندی که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد، افزایش حجم خون برای حمایت از جنین در حال رشد، فشار بیشتری بر وریدها، به‌ویژه در قسمت پایین بدن که وزن رحم وریدهای لگن را فشرده می‌کند، وارد می‌کند.
✍️ بیشتر بخوانید: چسب واریس (وناسیل)؛ روشی سریع و کم خطر
↲ چاقی و اضافه وزن
چاقی و اضافه وزن با ایجاد فشار مستقیم بر روی ورید ها، ورید های واریسی یا عنکبوتی را به وجود می آورند. بنا بر گفته سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا، 35.7 درصد از جوانان 20 تا 39 ساله در آمریکا در گروه چاق دسته بندی شده و شاخص توده بدنی (BMI) آن ها 30 یا بیشتر است. به همین دلیل، مشکلات وریدی ناشی از اضافه وزن برای جوان موضوعی جدی به شمار می آید.
اضافه وزن فشار بیشتری بر روی پاها وارد می‌کند و به رگ‌های پا آسیب می‌رساند و موجب می‌شود آنها برای پمپاژ خون بیشتر کار کنند. در نتیجه احتمال تجمع خون بیشتر است. زنان با BMI بالای 30، سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به واریس هستند. حتی زنان با وزن متوسط 50 درصد بیشتر در معرض خطر ابتلا به واریس هستند.
↲ کم تحرکی
نشستن، ایستادن یا دراز کشیدن به مدت طولانی می تواند با بروز مشکلات وریدی ارتباط داشته باشد. این موضوع بدین دلیل است که نیروی جاذبه به صورت مداوم خون را به سمت خود کشیده و بر روی ورید ها فشار وارد می کند. در این وضعیت، خون صرف نظر از نحوه قرارگیری بدن در پا ها تجمع می کند.
↲ ارث خانوادگی
واریس می تواند یک اختلال ژنتیکی و ارثی باشد. تقریبا 50 درصد از بیماران مبتلا به واریس سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند. اگر یکی از والدین به بیماری سیاهرگی مبتلا باشد، دخترش 60 درصد شانس ابتلا به واریس دارد، در حالی که این احتمال برای پسرش 25 درصد است. اگر پدر و مادر هر دو مبتلا به این بیماری باشند، شانس فرزند برای ابتلا به واریس بیش از 90 درصد است.
↲ مسافرت های طولانی
مسافرت های طولانی و نشستن یا ایستادن به مدت طولانی سبب بروز مشکلات وریدی می شوند.
↲ استفاده از لباس های تنگ
پوشیدن لباس های تنگ مقدار جریان خون را کاهش می دهد. علاوه بر این موارد، استفاده از کفش های پاشنه بلند فشار زیادی را بر ورید های ناحیه پایینی پا وارد می کند و لازم است از کفش مناسب واریس استفاده کنید.
↲ ایستادن یا نشستن طولانی مدت
کاهش گردش خون و اثرات گرانش می تواند باعث افزایش فشار در سیاهرگ‌های پا شود. فعالیت‌های ساده مانند کشش، راه رفتن یا خم کردن ماهیچه های پا می تواند به تحریک گردش خون و کاهش این فشار کمک کند.
↲ خواب و استراحت طولانی مدت
عوامل دیگر نیز با کاهش میزان فعالیت فرد در بروز ورید های واریسی و عنکبوتی نقش ایفا می کنند. از جمله این عوامل می توان به سبک زندگی بی تحرک و استراحت طولانی مدت در تخت اشاره کرد. استراحت طولانی مدت معمولا ناشی از یک آسیب عمده تجویز شده و نیازمند کاهش فعالیت بدنی است.
↲ داروهای تاثیرگذار بر گردش خون
داروهایی که بر گردش خون اثر گذاشته و در بروز ورید های واریسی و عنکبوتی نقش دارند. همچنین، افرادی که در گذشته سابقه ابتلا به لخته خون در پا های خود (ترومبوز ورید های عمقی) را داشته اند نیز در معرض خطر ابتلا به مشکلات وریدی بلند مدت از جمله ورید های عنکبوتی و واریسی هستند.
راه های درمان واریس در سنین پایین
| روش درمان | توضیحات | ملاحظات |
|---|---|---|
| اسکلروتراپی | تزریق محلول برای بستن وریدها؛ آنها به مرور محو می‌شوند. | برای وریدهای بزرگ‌تر ممکن است به جلسات بیشتری نیاز باشد. |
| لیزر و ابلیشن سطحی | استفاده از لیزر و امواج رادیویی برای از بین بردن وریدهای کوچک و بزرگ. | این روش یکی از راهکارهای رایج برای واریس در جوانی است و لیزرهای کم‌شدت نیازی به برش ندارند. |
| ابلیشن درون عروقی (EVLT/RFA) | استفاده از فیبر نوری یا کاتتر برای لیزر یا امواج رادیویی از داخل ورید. | این روش‌ها برای وریدهای بزرگ‌تر کاربرد دارند و کم‌تهاجمی هستند. |
| جراحی | در موارد شدید، فلبکتومی یا برداشت وریدی انجام می‌شود. | جراحی برای افراد جوان و در مراحل اولیه بیماری ضروری نیست. متخصصان اغلب درمان‌های تهاجمی‌تر را تا پس از پایان دوران فرزندآوری توصیه می‌کنند، چرا که بارداری می‌تواند عامل ایجاد واریس باشد. بسیاری از موارد واریس را می‌توان با تغییر سبک زندگی و پوشیدن جوراب‌های فشاری مدیریت کرد. |
پیشگیری از ابتلا به واریس در جوانی
اگر نگران ایجاد واریس در سنین پایین برای خودتان یا فرزندانتان هستید، دکتر فریبا هندسی؛ متخصص درمان واریس پیشنهاد می‌کند؛ برای جلوگیری از ابتلا به واریس در هر سنی اقدامات ضروری که در ادامه لیست شده است را در برنامه روزمره خود قرار دهید:
- به طور منظم تمرین کنید
- پاهای خود را بلند کنید
- از ایستادن یا نشستن طولانی مدت اجتناب کنید
- وزن مناسب را حفظ کنید
- رژیم غذایی سالم داشته باشید
- به هر گونه بیماری زمینه ای مانند فشار خون بالا یا دیابت رسیدگی کنید.
- از سیگار کشیدن خودداری کنید و مصرف الکل، چربی و قند را کاهش دهید.
- پوشیدن لباس های تنگ را محدود کنید
- تداخلات احتمالی و عوارض جانبی همه داروهایی که مصرف می کنید را بدانید.
در نهایت اگر متوجه علائم فیزیکی وریدهای واریسی شدید در بدن خود یا فرزندانتان شدید، می توانید وضعیت خود را در کلینیک واریس دکتر فریبا هندسی بررسی کنید. کادر مجرب و متخصص ایشان، راهنمایی های لازم را برای درمان این بیماری در اختیار شما قرار می‌دهند.
