لخته خون یا DVT یکی از مشکلات پنهان اما جدی در سیستم گردش خون است که در وریدهای عمقی پاها ایجاد می‌شود. این اختلال، زمانی رخ می‌دهد که خون در عمق یکی از وریدهای بدن، به جای حرکت آزاد، تجمع پیدا می‌کند و به صورت لخته درمی‌آید. اگر این لخته از جای خود جدا شود و به سمت ریه‌ها حرکت کند، باعث آمبولی ریوی و حتی مرگ می‌شود. به همین دلیل، شناخت علائم، دلایل، روش‌های درمان و پیشگیری از DVT اهمیت بسیار زیادی دارد.
منظور از ترومبوز ورید عمقی یا DVT چیست؟
ترومبوز ورید عمقی حالتی است که در آن، لخته‌ای از خون در یکی از وریدهای عمقی بدن، بیشتر در ساق پا، ران یا لگن، تشکیل می‌شود. این لخته مانع از جریان طبیعی خون می‌شود و اگر درمان نشود، خطرات جدی ایجاد می‌کند. DVT با لخته‌هایی که در سطح پوست ایجاد می‌شوند فرق دارد و خطرناک‌تر است، چون که در صورت جدا شدن لخته، مسیر حرکت آن به سمت ریه می‌تواند مرگ‌آفرین باشد.
DVT بیشتر در کدام قسمت‌های بدن ایجاد می‌شود؟
بیشترین محل ایجاد لخته خون در وریدهای عمقی پاها است، خصوصا در قسمت‌های زیر
- ران‌ها
- ساق پا
- ناحیه لگن
در موارد نادر لخته خون یا DVT در بازوها یا سایر بخش‌های بدن هم دیده می‌شود، به‌خصوص در افرادی که از طریق کاتتر یا تزریقات وریدی مکرر با بازو درگیرند.
علائم و خطرات ایجاد لخته خون
| علائم | خطرات |
|---|---|
| تورم در یک پا – به دلیل تجمع مایع در اثر انسداد رگ. | آمبولی ریه – حرکت لخته به سمت ریه که می‌تواند .کشنده باشد |
| درد یا احساس سنگینی که بیشتر در ساق پا و هنگام و هنگام راه رفتن تشدید می‌شود | آسیب به دریچه‌های وریدی باعث مشکلات مزمن در .گردش خون می‌شود |
| قرمزی یا تغییر رنگ پوست ، نشانه اختلال در جریان .خون است | سندرم پس از ترومبوز شامل درد، تورم و تغییر رنگ دائمی پا |
| گرمای غیرطبیعی در ناحیه‌ای که لخته ایجاد شده | عود مجدد در افرادی که سابقه دارند، بیشتر احتمال DVT می‌دهد. |
| .درد هنگام لمس در ناحیه‌ای که لخته وجود دارد | خطر مرگ ناگهانی در صورت بروز آمبولی شدید و درمان‌نشده |
| رگ‌های سطحی برجسته به دلیل مسدود شدن وریدهای عمقی | اختلال مزمن در عملکرد پا ، به‌دلیل نارسایی وریدی. |
| .بدون علامت بودن ، گاهی هیچ نشانه‌ای وجود ندارد | نیاز به بستری و درمان طولانی‌مدت در صورت پیشرفت بیماری |
چه کسانی بیشتر در معرض DVT هستند؟
بسیاری از افراد به خاطر دلایل ژنتیکی، سبک زندگی یا وضعیت جسمانی خاص، بیشتر در معرض خطر ابتلا به لخته خون یا DVT قرار دارند، برخی از این افراد عبارتند از:
- افراد مسن بالای ۶۰ سال
- کسانی که به تازگی جراحی بزرگی انجام داده‌اند.
- بیماران بستری یا کم‌تحرک
- زنان باردار یا در دوران پس از زایمان
- افراد چاق
- کسانی که سابقه خانوادگی DVT دارند
- مسافرانی که سفرهای طولانی و بدون تحرک دارند.
علت ایجاد لخته خون چیست؟
لخته خون یا DVT به دلیل اختلال در سه عامل مهم ایجاد می‌شود:
- کاهش حرکت یا بی‌تحرکی:مثل بستری شدن طولانی مدت، گچ گرفتن پا یا سفر طولانی
- آسیب به دیواره وریدی:در اثر جراحی، آسیب یا تزریقات مکرر
- افزایش چسبندگی خون که ممکن است در اثر اختلالات ژنتیکی، مصرف برخی داروها (مثل قرص‌های ضدبارداری)، بارداری یا سرطان ایجاد شود.
DVT چه خطراتی دارد؟
اگر لخته خون یا DVT در ورید عمقی باقی بماند، باعث درد و تورم شدید می‌شود. اما خطر اصلی آن زمانی است که بخشی از لخته جدا و وارد گردش خون شود. در این حالت به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند و باعث آمبولی ریوی می‌شود؛ وضعیتی تهدیدکننده که باید فورا به دنبال آن باشید. ورید آسیب دیده به مرور زمان دچار نارسایی می‌شود و زمینه ابتلای شما به سندرم پس از ترومبوز را فراهم می‌کند. اختلالی مزمن همراه با درد و تورم دائم پا که تحمل آن بسیار دشوار است.
روند تشخیص وجود DVT
تشخیص لخته خون یا DVT اغلب با ترکیبی از معاینه‌های بالینی و ابزارهای تصویربرداری انجام می‌شود،که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- سونوگرافی داپلر به عنوان رایج‌ترین و دقیق‌ترین روش
- آزمایش خون برای بررسی احتمال وجود لخته
- ون‌وگرافی در موارد خاص یا مبهم
اسکن‌های تصویری مثل CT یا MRI نیز در صورت مشکوک بودن به آمبولی ریوی انجام می‌شود
روش‌های درمان لخته خون
درمان لخته خون یا DVT با هدف جلوگیری از رشد لخته، پیشگیری از آمبولی و کاهش خطر بازگشت مجدد آن انجام می‌شود:
- داروهای ضدانعقاد خون: مثل وارفارین یا هپارین
- استفاده از جوراب‌های فشاری برای بهبود جریان خون
- در موارد حاد، از داروهای حل‌کننده لخته یا حتی عمل جراحی برای برداشتن لخته استفاده می‌شود.
- استفاده از فیلتر در ورید بزرگ برای جلوگیری از حرکت لخته به سمت ریه در برخی بیماران خاص
ترومبوز ورید عمقی قابل پیشگیری است؟
بسیاری از موارد لخته خون یا DVT با رعایت نکات ساده قابل پیشگیری است. به خصوص برای افرادی که در معرض خطر هستند:
- تحرک داشتن در طول روز، به خصوص در سفرهای طولانی
- استفاده از جوراب‌های فشاری
- هیدراته ماندن
- در صورت تجویز بهترین متخصص عروق، استفاده از داروهای ضدانعقاد خون پس از جراحی
- پرهیز از سیگار کشیدن که خطر لخته را افزایش می‌دهد.
نکاتی که باید در زندگی روزمره با DVT رعایت کنید
افرادی که سابقه لخته خون یا DVT دارند یا در حال درمان هستند باید موارد زیر را در زندگی روزمره رعایت کنند:
- عدم نشستن یا ایستادن طولانی بدون حرکت
- بالا نگه داشتن پاها هنگام استراحت
- استفاده منظم از جوراب‌های فشاری
- عدم مصرف داروهای بدون تجویز پزشک، به خصوص داروهای هورمونی
- پیروی دقیق از برنامه دارویی ضد انعقاد
- معاینه منظم نزد پزشک برای بررسی اثرات درمان و احتمال عوارض
چه زمانی برای DVT باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- تنگی نفس ناگهانی
- درد قفسه سینه هنگام تنفس
- سرفه همراه با خون
- تورم یا درد شدید پا بدون دلیل مشخص
- تغییر رنگ پوست به سمت آبی یا بنفش در یک پا
لخته‌ای که نباید از آن غافل شد..
لخته خون یا DVT یک اختلال خاموش اما خطرناک است که گاهی بدون علائم واضح جان شما را تهدید می‌کند. شناخت دقیق این بیماری، علل، روش‌های پیشگیری و درمان، می‌تواند در نجات جان بیماران نقش مهمی ایفا کند. توجه به سبک زندگی سالم، تحرک کافی و آگاهی از علائم هشداردهنده از موثرترین راه‌های کاهش خطر DVT در جامعه است.
*~ سوالات متداول درباره لخته خون DVT ~*
خیر، هرچند احتمال آن با افزایش سن بیشتر می‌شود، اما جوانان، زنان باردار و حتی ورزشکاران کم‌تحرک هم در معرض آن هستند.
همه لخته‌ها خطرناک نیستند، اما DVT به خاطر خطر آمبولی ریوی، همیشه نیاز به بررسی و درمان فوری دارد.
در سفرهای طولانی هر ۲ ساعت کمی راه بروید، پاهای خود را حرکت بدهید، آب کافی بنوشید و در صورت نیاز جوراب فشاری بپوشید.
