ترومبوز وریدی چگونه در تست دی دایمر مشخص می شود؟
دی دایمر یکی از قطعات پروتئینی است که در هنگام تجزیه لخته های خونی در بدن تولید می شود. مقدار این پروتئین در حالت طبیعی معمولا بسیار اندک یا غیر قابل تشخیص است. با این حال، هنگام تشکیل یا تجزیه یک لخته خونی در بدن، مقادیر زیادی از دی دایمر تولید می شود. زمانی که یک رگ خونی یا بافت آسیب دیده، شروع به خونریزی می کند، فرایندی به نام انعقاد خون در بدن شروع می شود تا آن را محدود و در نهایت متوقف کند. در این فرایند رشته های پروتئینی به نام فیبرین تولید می شوند که با یکدیگر یک تور را تشکیل می دهند.
این تور یا شبکه به کمک پلاکت ها، به تشکیل لخته خونی در محل آسیب کمک می کند. پس از التیام محل آسیب، بدن با استفاده از آنزیمی به نام پلاسمین لخته را به قطعات کوچک تر شکسته و دفع آن را ممکن می کند. لخته در زمان متلاشی شدن، قطعاتی از جمله دی دایمر را از خود آزاد می کند. پزشکان برای کسانی که در معرض خطر اندک یا متوسط تشکیل لخته خونی یا آمبولی ناشی از آن هستند، آزمایش دی دایمر را تجویز می کنند. این آزمایش معمولا در بخش اورژانس بیمارستان انجام شده و به بررسی احتمال وجود یک لخته خونی می پردازد. نتیجه منفی تست دی دایمر بیانگر احتمال بسیار اندک وجود ترومبوز یا لخته خونی در بدن است.
با این حال، مثبت بودن این تست بیانگر وجود یا فقدان لخته خون در بدن نبوده و تنها نیاز به انجام فرایند های تشخیصی بیشتر را بیان می کند. از جمله این فرایند ها می توان به سونوگرافی یا سی تی آنژیوگرافی قلب اشاره کرد. عوامل و شرایط مختلف و متعددی، با تشکیل نامناسب لخته خونی ارتباط دارند. یکی از رایج ترین موارد، ترومبوز ورید های عمقی (DVT) است، که شامل تشکیل لخته در ورید های عمیق بدن، مخصوصا در پا ها می شود. در حالی که لخته ها اغلب در ورید های پا تشکیل می شوند، اما می توانند در دیگر نواحی بدن نیز بروز دهند. آزمایش دی دایمر می تواند برای کمک به تشخیص لخته های خونی در هر کدام از این نواحی به کار رود.
برای مثال، وجود لخته در شریان های کرونری، عامل انفارکتوس میوکارد یا حملات قلبی است. لخته ها می توانند بر لایه پوشاننده قلب و دریچه های آن ها شکل گیرند. این وضعیت مخصوصا هنگامی بروز می دهد که قلب به صورت نامنظم تپیده (فیبریلاسیون دهلیزی) یا دریچه ها آسیب دیده باشند. لخته ها می توانند در اثر تنگی و آسیب ناشی از تصلب شرایین، در شریان های بزرگ شکل گیرند. گاهی اوقات، قطعاتی از این لخته ها جدا شده و با انسداد شریان های خون رسان به اندام های دیگر، سبب آمبولی و مرگ آن ها می شوند. جهت کمک به تشخیص انعقاد درون عروقی منتشره، امکان دارد پزشک تست دی دایمر را به همراه آزمایش های دیگر تجویز کند. انعقاد درون عروقی منتشره وضعیتی است که در آن عوامل انعقادی فعال، و در سرتاسر بدن به کار گرفته می شوند. در این وضعیت، لخته های خونی کوچک و متعددی تشکیل شده و فرد در معرض خونریزی شدید قرار می گیرد. انعقاد منتشره درون عروقی یک اختلال پیچیده و تهدید کننده حیات است که می تواند در اثر عوامل متعددی از جمله برخی فرایند های جراحی، سپسیس، نیش مار سمی، بیماری کبدی و زایمان بروز دهد. مقدار دی دایمر خون در انعقاد منتشره درون عروقی، به شدت بالا خواهد بود.
چرا این آزمایش مورد نیاز است؟
پزشک هنگامی این آزمایش را تجویز می کند که خطر تشکیل یک لخته خونی وجود داشته باشد. به لخته خونی تشکیل شده در یک ورید عمیق، ترومبوز ورید عمقی گفته می شود. این لخته ها اغلب در پا ها یافت می شوند. لخته با منتقل شدن به ریه آمبولی ریوی را به وجود آورده و جریان خون موجود در عروق ریوی را مسدود می کند. این رویداد وضعیتی اورژانسی بوده و می تواند مرگ بار باشد.
علائم لخته های خونی شامل موارد زیر هستند:
- تورم پا
- درد یا حساسیت به لمس در پا
- قرمزی پا
در صورت تجربه این علائم، باید با پزشک خود تماس گرفت. همچنین، در صورت بروز علائم لخته خونی در ریه، باید آزمایش دی دایمر را انجام داد:
- مشکل در تنفس
- سرفه کردن (گاهی اوقات همراه با خون)
- ضربان قلب سریع
- درد قفسه سینه
- تعریق
- غش کردن
در صورت مشاهده این علائم باید فورا با اورژانس 115 تماس گرفت. افراد مبتلا به لخته های خونی، اغلب دارای یک یا بیش از یک عامل خطر هستند. این عوامل خطر می توانند موارد زیر را شامل شوند:
- جراحی بزرگ همچون جراحی مفصل ران
- آسیب های شدید همچون شکستگی پا
- بی تحرکی طولانی مدت
- بارداری یا زایمان در گذشته نزدیک
- برخی سرطان ها
- سندرم آنتی فسفو لیپید
- اختلال انعقادی وراثتی همچون جهش فاکتور 5 لیدن
- بستری شدن یا زندگی در مراکز سرپرستی
- استفاده از دارو های ضد بارداری یا درمان جایگزینی هورمونی
- سابقه ترومبو آمبولی وریدی
- چاقی
- مصرف سیگار
همچنین، امکان دارد جهت تشخیص و پایش روش های درمانی دیگر بیماری ها، به این آزمایش نیاز باشد.
دیگر آزمایش های همراه با تست دی دایمر چه مواردی هستند؟
ممکن است نیاز به انجام آزمایش های دیگری همچون تعداد پلاکت ها، فیبرینوژن و زمان پروترومبین باشد. در صورتی که نتیجه تست دی دایمر مثبت باشد، فرد آزمایش های دیگری را نیز انجام خواهد داد. پزشک می تواند آزمایش های تصویر برداری زیر را برای یافتن لخته های خونی پیشنهاد دهد:
- سونوگرافی با امواج فراصوت
- سی تی آنژیوگرافی
- آنژیوگرافی ریوی
- اسکن تهویه ریه ها
تفسیر نتایج آزمایش
عوامل بسیاری از جمله روش به کار رفته در هر آزمایشگاه، می تواند بر نتایج آزمایش تاثیر گذار باشد. حتی در صورت غیر طبیعی بودن نتایج، عدم وجود مشکل امکان پذیر است. جهت اطلاع از تفسیر مناسب نتایج آزمایش خود، باید به پزشک مراجعه کرد. مقدار زیاد دی دایمر خون طبیعی نیست و معمولا پس از تشکیل و شروع تجزیه یک لخته خونی، بروز می دهد. مواردی همچون عفونت، بیماری کبدی و برخی سرطان ها نیز می توانند سبب افزایش دی دایمر در خون شوند.
دی دایمر چگونه انجام می شود؟
در این آزمایش با استفاده از یک سوزن، مقداری خون از وریدی در بازو گرفته و دی دایمر موجود در آن سنجیده می شود.
چه مواردی می توانند بر نتیجه آزمایش تاثیر گذار باشند؟
مقدار دی دایمر می تواند در افراد مبتلا به مشکلات دیگر بالا تر باشد. عفونت، حمله قلبی، بیماری کبدی، سرطان و آسیب از جمله این مشکلات هستند.
چه زمانی این آزمایش مورد نیاز است؟
برخی آزمایش ها در کسب اطمینان از علت بیماری و علائم فرد مفید هستند. آزمایش های دیگر نیز در رد احتمال وجود عوامل مختلف یک بیماری، نقش دارند. آزمایش دی دایمر بسته به نظر پزشک می تواند با هر کدام از این اهداف انجام شود. دی دایمر اغلب زمانی به کار می رود که پزشک مایل به بررسی احتمال وجود عوامل زیر است:
ترومبوز ورید های عمقی: این مورد می تواند با تورم، درد و قرمزی در پا همراه باشد.
آمبولی ریوی: در این وضعیت یک لخته خونی به ریه ها منتقل شده و می تواند سبب مشکل در تنفس، ضربان قلب سریع، درد قفسه سینه و سرفه شود.
البته، در صورتی که بر اساس یافته های بالینی، احتمال آمبولی ریوی بالا باشد، انجام این آزمایش توصیه نمی شود.
هنگامی که فرد به علائم انعقاد درون عروقی منتشره ابتلا داشته باشد، امکان دارد علاوه بر دی دایمر، انجام آزمایش های PT، PTT، فیبرینوژن و شمارش پلاکت نیز تجویز شود. از جمله این علائم می توان به خونریزی لثه ها، حالت تهوع، استفراغ، درد شکمی و عضلانی شدید، تشنج و کاهش برون ده ادراری اشاره کرد. پزشک جهت پایش پیشرفت فرایند درمانی افراد مبتلا به انعقاد درون عروقی منتشره، انجام چندین تست دی دایمر را با فاصله معین پیشنهاد می کند.
