بیشتر زنانی که بیماری مادرزادی قلبی دارند میتوانند حاملگی موفقی را پشت سر بگذارند. البته این مساله نیاز به مدیریت و برنامه ریزی درمانی دقیق دارد. سوالات زیادی درباره ی بارداری برای بیماران قلبی پرسیده می شود که سعی شده در این مقاله به آن پاسخ داده شود.
آیا حاملگی برای بیماران قلبی خطرناک تر از افراد عادی است؟
اگرچه حاملگی به تنهایی دارای خطرات و عوارضی برای مادر میباشد، این دسته از خطرات در زنانی که بیماری مادرزادی قلبی دارند برای جنین و مادر دو برابر حالت عادی میباشد. هر یک از نقایص قلبی نیز خود به تنهایی دارای خطرات و عوارضی هستند. بعضی از بیماری های مادرزادی قلبی عوارض شان به قدری بالاست که در این بیماری ها حاملگی توصیه نمیشود.
آیا باید قبل از حامله شدن توسط پزشک ویزیت شد؟
شما باید قبل از حامله شدن با یک پزشک متخصص قلب و عروق و هم چنین یک متخصص زنان و زایمان صحبت کنید. برای مدیریت حاملگی در یک زن دارای بیماری قلبی یک تیم درمانی متشکل از پزشک متخصص قلب، پزشک متخصص زنان متخصص بیهوشی و یک متخصص طب اطفال نیاز میباشد.
پزشک درباره وضعیت عملکرد قلب شما و اینکه این وضعیت چگونه بر شما و جنین شما تاثیر خواهد گذاشت؛ با شما صحبت میکند.
هم چنین پزشک باید درباره بیماری قلبی شما و سایر شرایط مرتبط با بیماری با شما صحبت کند؛ مانند فشار اکسیژن موجود در ریه ها و میزان توانایی فعالیت فیزیکی شما.
پزشک برای اطلاعات بیشتر درباره تاریخچه پزشکی و اینکه آیا هر یک از بستگان شما بیماری مادرزادی قلبی دارند سوال میپرسد.
هم چنین ممکن است برای شما انجام اکوکاردیوگرافی و تست ورزش نیز تجویز شود. این تست ها عملکرد قلبی را به پزشکان نشان میدهد.
صحبت کردن درباره وضعیت قلبی و مشاوره گرفتن درباره توانایی وضع حمل جنین از پزشک یکی از نکات مهمی است که باید قبل از اقدام برای بارداری رعایت کنید.
در هنگام حاملگی هر چند وقت یک بار باید پزشک را ملاقات کرد؟
پیگیری هر شخص در طول مدت بارداری بسته به خود شخص متفاوت است. در این مورد تیم درمانی شما تصمیم خواهد گرفت.
البته خیلی مهم است که بیمار این برنامه پیگیری را به دقت دنبال کند و در صورت احساس هر گونه علائم و یا تغییری در وضعیت بدن به پزشک مراجعه کند.
شانس اینکه فرزند به دنیا آمده دچار بیماری مادرزادی قلبی شود چقدر است؟
شانس ابتلا به بیماری مادرزادی قلبی در یک خانم سالم حدودا 0.8 درصد میباشد. در بیشتر موارد نمیتوان فهمید که علت این بیماری مادرزادی چیست اما اطلاعات کافی درباره عوامل خطری که ابتلای جنین به این دسته از بیماری ها را افزایش میدهد در دسترس است.
این عوامل خطر عبارتند از:
- مصرف الکل توسط مادر
- چاقی مادر
- مصرف مواد مخدر
- دیابت
- رژیم غذایی نامناسب
- داشتن تب در طول حاملگی و یا برخی از عفونت های ویروسی.
برای گرفتن اطلاعات بیشتر در این مورد بهتر است با تیم درمانی خود صحبت کنید.
اگر یکی از والدین بیماری مادرزادی قلبی داشته باشد این ریسک به 3 تا 6 درصد افزایش میابد و اگر بیمار مادر باشد این ریسک بالاتر است.
در والدینی که نقص ژنی دارند و به واسطه این نقص ژنی دچار بیماری مادرزادی قلبی شده اند ( مانند سندرم مارفان که حذف ژن 22q11 میباشد) 50 درصد شانس انتقال این نقص به فرزند وجود دارد.
ممکن است برای غربالگری این گونه نقایص پزشک قلب شما را به یک متخصص ژنتیک ارجاع دهد تا وجود این گونه نواقص را در جنین بررسی کند.
عوارض دارو ها در بارداری چگونه است؟
بعضی از دارو ها میتواند اثرات بدی بر جنین در حال رشد بگذارد و بهتر است در هنگام بارداری مادر از این دارو ها استفاده نکند.
بهتر است قبل از اقدام به باردار شدن در این باره با پزشک خود صحبت کنید.
در این مورد باید همه داروهایی که مصرف میکنید بررسی شود چه داروهای بدن نسخه مانند ویتامین ها و مکمل هایی که از داروخانه تهیه کرده اید و چه داروهایی مانند کرم های موضعی که استفاده میکنید.
دقت کنید که بدون مشورت با پزشک نباید مصرف هیچ دارویی را قطع و یا شروع کنید.
در طول دروه حاملگی چه تغییراتی در قلب رخ میدهد؟
برای تغذیه جنین در رحم در سه ماهه اول حاملگی حجم خون مادر افزایش میابد و تا پایان بارداری در همین سطح میماند. در این وضعیت قلب مادر 50 درصد از حالت عادی خون بیشتری را پمپم میکند و به همین خاطر سریع تر میتپد.
هم چنین فشار خون مادر پایین تر می آید. هورمون هایی که در بدن مادر ترشح میشود باعث میشود حجم خون بیشتری به سمت رحم برود.
ممکن است تعداد گلبول های قرمز مادر پایین تر از سطح عادی باشد که در این وضعیت باید از مکمل های ویتامین و آهن استفاده شود. اما در مجموع در حاملگی، قلب با شدت بیشتری کار میکند.
در هنگام زایمان چه اتفاقی می افتد؟
در مدت زایمان و به دنیا آمدن نوزاد تیم درمانی شامل پزشک زنان، پزشک قلب، پزشک بیهوشی و پزشک اطفال باید مراقبت های ویژه ای را برای مادر در نظر بگیرند.
در هنگام زایمان با هر انقباض رحم مقدار خون بیشتری به داخل گردش خون مادر بر میگردد. در این وضعیت قلب مجبور میشود که بیشتر کار کند، فشار خون مادر بالا میرود و هم جنین در مراحل آخر زایمان مادر خون زیادی از دست میدهد.
عوامل خطرناک در این زمینه چیست؟
تعیین خطر موجود در حاملگی فردی که بیماری مادرزادی قلبی دارد بسته به نوع نقصی دارد که در قلب مادر میباشد؛بستگی دارد که عملکرد قلبی مادر چگونه است و قلب در مجموع چقدر آسیب دیده است.
عوارضی که ممکن است در طول دوره باردای برای مادر پیش بیاید شامل عملکرد نامنظم قلب، افزایش بیش از حد ضربان قلب و هم چنین نارسایی قلبی میباشد.
تنگی نفس فعالیتی، ادم و تورم در پاها و شکم و هم چنین احساس خستگی از علائم نارسایی قلبی میباشند. اگر نقص مادر در دیواره قلبی باشد خون روشن و تیره میتواند با یکدیگر مخلوط شود.
این مساله میتواند مادر را در خطر ایجاد لخته و سکته مغزی و یا قلبی قرار دهد. برای اطمینان از سلامت مادر و طی شدن یک حاملگی مطمئن هر کدام از این موارد ذکر شده باید درمان شوند.
خطراتی که ممکن است نوزاد را تهدید کند چیست؟
همه اقدامات آمادگی برای باردای را زنان دارای بیماری مادرزادی قلبی مانند بقیه زنانی که قصد حامله شدن دارند باید انجام دهند.
این کار ها شامل سیگار نکشیدن، عادت درست غذایی، ورزش منظم، مدیریت استرس، دوری از مواد سمی شامل مخدر ها شوینده ها وسرب میباشد.
اگر بیمار مبتلا به بیماری مادرزادی قلبی میخواهد مطمئن باشد که در طول دوران بارداری خطری نوزادش را تهدید نمیکند باید طبق دستورالعمل پزشک تمامی روند های درمانی مورد نیاز را انجام دهد.
به محض اطلاع از حاملگی مادر باید یک سبک زندگی سالم و صحیح را در دوران بارداری پیگیری کند و از تماس با مواد آسیب زا خودداری کند.
هم چنین نیاز است تا بعد از زایمان نیز برنامه منظمی برای ملاقات پزشک و پیگیری ادامه روند درمان باشد. در طی این روند های درمانی قبل از بارداری و در طول بارداری سلامت جسمی جنین تا حد زیادی تضمین میشود.
حاملگی در افراد دارای دریچه قلب مصنوعی
در زنان حامله ای که دریچه مصنوعی مکانیکی دارند شاخص های خونی باید به دقت بررسی شوند. این افراد مجبور به استفاده از دارو های رقیق کننده خون هستند که این دارو ها بر روند رشد جنین اثرات منفی دارند. مصرف این دارو ها در طول بارداری باید با دقت فراوان صورت گیرد و پیگیری های منظم تحت نظر پزشک صورت گیرد.
اما زنانی که دریچه مصنوعی بافتی دارند میتوانند مانند سایر زنان حاملگی بی خطر و بدون دردسری را تجربه کنند. البته این شرایط در صورتی است که دریچه بیمار به خوبی کار کند و اشکال ساختاری نداشته باشد. در این زنان نیز پیگیری های مداوم توسط پزشک باید در دوران بارداری صورت بگیرد.
اثرات بلند مدت حاملگی بر قلب چیست؟
همه ما به خوبی میدانیم که حاملگی فشار زیادی بر قلب می آورد اما اثرات منفی و مخرب حاملگی بر قلب هنوز به طور کامل مشخص نیست؛ اما بعضی از شرایط خاص هستند که حاملگی میتواند باعث بدتر شدن آن بشود.
مثلا زنانی که جراحی اصلاح وضعیت عروق بزرگ قلبی را انجام داده اند ممکن است در دوران حاملگی عضلات قلب شان ضعیف شود و نتواند به خوبی کار کند.
هم چنین برخی از افراد که دارای نارسایی ضعیف دریچه قلبی هستند ممکن است این نارسایی در دوران بارداری افزایش یابد. این وضعیت ها ممکن است پس از زایمان اصلاح نشود و به همین وضع باقی بماند.
آیا وضعیت فرد بیمار در دوران بارداری با شخصی عادی متفاوت خواهد بود؟
بعضی از علائم دوران بارداری با علائم بیماری های قلبی مشابه هستند. در این مورد میتوانید درباره علائم معمول و غیر معمول دوران بارداری از پزشک قلب خود سوال کنید.
اگر هر گونه تغییری در علائم خود نسبت به آن چه در قبل از بارداری بوده احساس کردید باید سریعا با پزشک قلب و یا پزشک زنان خود تماس بگیرید. این علائم شامل تنگی نفس، بدتر شدن درد قفسه سینه، افزایش ضربان های غیر معمول قلبی و یا تنگی نفس شبانه موقع خواب میباشد.
آیا فرد می تواند زایمان طبیعی داشته باشد؟
بیشتر زنان حامله ای که بیماری مادرزادی قلبی دارند میتوانند به صورت زایمان طبیعی کنند. در واقع این روش زایمان در این بیماران روش ارجح است. زایمان به روش سزارین تنها در مواردی صورت میگیرد که از نظر پزشکی نیاز به انجام این کار باشد.
دکتر فریبا هندسی متخصص قلب و عروق و فشار خون
