اگزمای واریسی چه بیماری است؟
اگزمای واریسی، نوعی بیماری پوستی است که عمدتا در افراد مسن دیده می شود. این بیماری در نواحی پایینی ساق پا، ابتدا سبب تغییر رنگ پوست به قرمز کم رنگ، سپس قرمز تیره و اغلب قهوه ای، می گردد. در اگزمای واریسی، پوست نواحی پایینی پاها نیز کمی ضخیم و ناهموار می شود. این وضعیت می تواند بسیار دردناک یا بدون درد باشد. همچنین امکان دارد خارش خفیف تا شدیدی، در نواحی درگیر دیده شود. از آنجا که در اگزمای واریسی پوست قرمز می گردد، معمولاً آن را با عفونت اشتباه می گیرند. برای دستیابی به درمان، باید هنگام نشستن پاها را بالا نگه دارید، فعالیت داشته باشید و از مرطوب کننده ها استفاده نمایید. گاهی در درمان این عارضه از پمادهای استروئیدی استفاده می شود، که باید توسط پزشک تجویز گردند.
اگزمای واریسی، اصطلاحی است که با افزایش فشار، سبب تغییرات پوستی در وریدهای پا می شود. همچنین آن را اگزمای جاذبه، اگزمای استاز یا اگزمای وریدی نیز می نامند.
علائم اگزما واریسی
- پوست قرمز و احتمالا کمی براق (به همین دلیل برخی افراد، اگزمای واریسی را با عفونت اشتباه می گیرند).
- احساس خنکی در پوست در اثر لمس
- پوسته پوسته شدن
- تغییر رنگ پوست به قرمز یا قهوه ای (حالتی شبیه به آهن زنگ زده)
- احساس سفتی یا کشیدگی در پوست، به ویژه اطراف مچ پا
- وجود تاول های برجسته و کوچک در پوست که بعضی اوقات سخت هستند و در غیر این صورت، اگر آنها را فشار دهید، یک قطره مایع شفاف از آن خارج می گردد.
- احتمال وجود درد و خارش، از صفر تا حالت شدید
- احساس گرمی در پاها، در حالی که وقتی آن ها را لمس نمایید خنک هستند
- به طور کلی علائم از پوست اطراف ماهیچه ساق پا، بالای مچ، شروع می شوند.
- در برخی از پوست ها ممکن است زخم ایجاد نماید. اگر زخم کوچک باشد و بهبود یابد، می تواند اثری سفید، به شکل ستاره برجای بگذارد.
چه کسانی به اگزمای واریسی مبتلا می شوند؟
اگزمای واریسی عمدتا افراد مسن را درگیر می کند. از هر پنج فرد بالای 70 سال، یک نفر به اگزمای واریسی مبتلا می گردد. افراد مبتلا به واریس، افراد با سابقه جراحی رگ های واریسی، و افرادی که دچار ترومبوز ورید عمقی شده اند (DVT)، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
چه عواملی باعث ایجاد اگزما واریسی می شوند؟
افزایش فشار در رگهای موجود زیر پوست و عضلات عمیق پاها، سبب ایجاد اگزمای واریسی می شود، که دلیل آن، نشت دریچه رگ است. هنگامی که این دریچه ها به خوبی کار نکنند، خون به سختی در جهت مخالف نیروی جاذبه حرکت می نماید. بنابراین، در رگ ها جمع شده و سبب افزایش فشار رگ می گردد. افزایش فشار در وریدها، سبب نشت مایعات و سلولهای خونی از رگها، به زیر پوست شده و نوعی واکنش زیرپوستی ایجاد می کند. نتیجه این امر، التهاب پوست و اگزما است. با گذشت زمان، پوست آسیب دیده، سخت، بی رنگ، شکننده و پوسته پوسته می شود، و در معرض ابتلا به زخم قرار می گیرد.
اگزمای واریسی همچنین می تواند پس از تشکیل لخته خون (ترومبوز) در رگهای عمیق ایجاد گردد.
درمان اگزما واریسی
مشاوره عمومی
❇️ مهمترین نکته این است که هنگام نشستن، پاهای خود را تا جایی که می توانید بالا نگه دارید. بیشتر زیرپایی ها به اندازه کافی بالا نیستند: بهتر است پاهایتان را هم سطح باسن یا حتی کمی بالاتر قرار دهید! (وقتی پاهایتان بالا باشد، نیروی جاذبه به جریان خون پشت پا کمک می کند).
❇️ سعی کنید از آسیب رساندن به پوست (مثلاً برخورد به مبلمان) خودداری کنید.
❇️ فعالیت و پیاده روی منظم داشته باشید. (فعال بودن عضلات پا، به حرک رو به بالای خون در رگها کمک می کند).
❇️ از ایستادن طولانی مدت خودداری کنید. (در این حالت فشار بیشتری به وریدهای پا وارد می شود. و برخلاف راه رفتن، ماهیچه ها به رگ فشار نمی آورند.
❇️ با استفاده از کرم های مرطوب کننده معمولی (نرم کننده ها)، از خشک شدن بیش از حد پوست جلوگیری نمایید.
استفاده از استروئید موضعی
به گفته بهترین متخصص واریس، در صورت تشدید التهاب پوست، احتمالا یک استروئید موضعی (کرم یا پمادهای استروئیدی که روی پوست استفاده می شود) برای فرد تجویز می کند. استروئیدهای موضعی، التهاب پوست را کاهش می دهند. اگر میزان خشکی پوست بالا باشد، به جای کرم از پماد استفاده می گردد. معمولاً در این شرایط، یک استروئید با قدرت متوسط تجویز می شود و در صورت بالا بودن التهاب پوست، ممکن است به یک پماد بسیار قوی نیاز باشد. استروئیدهای موضعی معمولاً یک بار در روز استفاده می شوند (گاهی اوقات دو بار در روز – بسته به توصیه پزشک). لایه نازکی از فرآورده را بطور یکنواخت روی قسمت های ملتهب پوست بمالید. (برخلاف مرطوب کننده ها، نباید به مقدار زیاد استفاده شوند.)
به اندازه یک بند انگشت فرد بزرگسال، از پماد (از نوک انگشت تا انتهای بند اول به صورت خطی) بردارید. به این واحد، نوک انگشت می گویند. یک واحد نوک انگشت برای درمان ناحیه ای از پوست، به اندازه دو برابر کف دست بزرگسالان، با احتساب انگشتان دست، کافی است. کرم یا پماد را به آرامی به پوست بمالید تا محو شود. سپس دستان خود را بشویید.
جوراب های فشاری
این امر به فشرده شدن خون، در رگهای پشت پا کمک می نماید و سبب کاهش فشار داخل وریدها می گردد و از نشت خون به بافتهای اطراف جلوگیری می کند.
قبل از پوشیدن جوراب های فشاری، باید طبیعی بودن گردش خون در شریان های پا بررسی گردد. در این آزمایش، معمولاً فشار درون عروق، توسط پرستار، با دستگاهی به نام داپلر اندازه گیری می شود.
جوراب های فشاری، انواع سبک، متوسط یا قوی (کلاس 1، 2 یا 3) دارند و تا زیر زانو پوشیده می شوند. اکثر افراد، از جوراب های کلاس 2 استفاده می کنند. اگر استفاده از جوراب کلاس 2 برایشان خیلی ناراحت کننده یا دشوار باشد، می توانند از کلاس 1 استفاده نمایند. در صورتی که جوراب های کلاس 2 اثر لازم را نداشته باشد، احتمالا باید جوراب کلاس 3 را امتحان کنید، هر چند پوشیدن این جوراب ها برای هر مدتی دشوار است. این موارد توسط پزشک تجویز و از داروخانه قابل تهیه هستند. مردم غالباً پوشیدن این جوراب ها را دوست ندارند، زیرا راحت نیستند، پوشیدنشان دشوار است و یا خیلی زیبا به نظر نمی رسند، اما واقعاً به گردش خون کمک کرده و می توانند از بروز مشکلات جدی مانند زخم جلوگیری نمایند.
نکاتی در مورد جوراب های فشاری
این جوراب ها رنگ های مختلفی دارند که می توانید رنگ مورد نظر خود را انتخاب نمایید و به دلیل این تنوع، احتمال بیشتری وجود دارد که که از آن ها استفاده کنید. آنها را باید هنگام خواب درآورده و مجددا هنگام صبح، قبل از انجام هرکاری بپوشید. حتما باید صبح ها، قبل از شروع تورم پا پوشیده شوند.
انواع جلو بسته و جلو باز از این جوراب ها وجود دارند. جوراب های جلو باز ممکن است در موارد زیر مفید باشند:
- درد انگشتان پا ناشی از ارتزوز یا عفونت
- بزرگ بودن پاها
- هنگامی که می خواهید روی جوراب های فشاری خود، جوراب بپوشید.
- سلیقه شخصی
- جوراب های ساق بلند باید هر 3-6 ماه تعویض و هر بار پاها مجددا اندازه گیری شوند تا هرگونه تغییر سایز آن مشخص گردد.
- باید حداقل دو جفت جوراب برایتان تجویز شود تا در حالی که یک جفت را می پوشید، جفت دیگر شسته و خشک گردد.
- جوراب های فشاری خشک را نپیچانید، زیرا ممکن است به حالت الاستیک آن آسیب برساند.
- اگر اندازه های استاندارد مناسب شما نباشد، می توان با نسخه پزشک، اندازه موردنظر را برایتان ساخت.
- درصورتی که قادر به پوشیدن این جوراب ها نباشید، می توانید از لوازم کمکی پوشیدن جوراب فشاری استفاده نمایید. در این مورد با داروساز یا پرستار خود مشورت کنید.
اگر درمان جواب ندهد، چه می شود؟
اگر پاسخ درمانی مناسب را دریافت نکرده باشید، پزشک با انجام آزمایش پچ، احتمال ابتلا به درماتیت تماسی را بررسی می کند. درماتیت تماسی، به معنی حساسیت به هر یک از کرم ها، پمادها یا پانسمان هایی است که روی پوست استفاده می شوند. آزمایش پچ، شامل قرار دادن مواد شیمیایی مختلف به شکل پچ، روی پوست است که برای مشاهده ایجاد واکنش می باشد و این کار معمولاً توسط متخصص پوست انجام می گیرد.
عدم پیشرفت درمان، گاهی به معنی وجود عفونت است. در این صورت احتمالا به مصرف آنتی بیوتیک هایی مانند فلوکلوکساسیلین نیاز باشد.
در موارد زیر ممکن است لازم باشد به یک جراح متخصص عروق و شرایین ارجاع شوید:
- اگر واریس زمینه ای درمان شود، اگزمای واریسی بهبود می یابد.
- وجود زخمی در پا که به درمان پاسخ نمی دهد.
- انسداد در عروق پا
چطور علائم واریس اگزما را کاهش دهیم:
بهطور کلی عواملی نظیر ایستادن طولانی مدت، جنسیت، سن، اضافه وزن، بارداری، یبوست و … احتمال ابتلا به واریس و در نهایت واریس اگزما را افزایش میدهند و واریس اگزما هم با علائمی از جمله خارش پوست، سنگینی و تورم پا، تغییر رنگ پوست به قرمز یا بنفش در ناحیه آسیب دیده، پوسته پوسته شدن و… بروز میکند.
برای کاهش این علائم بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:
- قدم زدن، ورزش کردن و داشتن فعالیت بدنی
- اجتناب از خارش ناحیه آسیب دیده
- بالانگهداشتن پاها در هنگام استراحت
- مراقبت از پوست و مرطوب نگهداشتن آن
البته درمان قطعی واریس اگزما، به کمک پوشیدن جوراب واریس، اسکلروتراپی، لیزردرمانی، فلبکتومی و جراحی امکانپذیر خواهد بود که البته نیازمند مراجعه به پزشک متخصص عروق است تا با تشخیص درست، مناسبترین درمان را انجام دهد.
درمان های جایگزین
می دانیم که استفاده از داروهای گیاهی روی پوست، باعث بروز واکنش های آلرژیک می شود و بهتر است از مصرف آنها اجتناب کرد. ممکن است مصرف خوراکی داروی گیاهی ساخته شده از عصاره دانه شاه بلوط اسب، کمک کننده باشد. با این حال، برای تصمیم گیری در مورد بهترین دوز مصرفی، آزمایشات بیشتری در این مورد نیاز است. این دارو توسط پزشک تجویز نمی شود، اما می توان آن را از فروشگاه های مواد غذایی سالم و… تهیه نمود.
دکتر فریبا هندسی متخصص قلب و عروق
