سونوگرافی داپلر عروق چیست و در چه مواقعی تجویز می شود؟
سونوگرافی داپلر عروق، آزمایشی است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، میزان جریان خون موجود در شریانها و وریدهایی که معمولا به بازو و ساق پاهای شما خون میرسانند، میسنجد.
این ابزار میتواند انسداد یا کاهش جریان خون ناشی از تنگی شریانهای اصلی را نشان دهد. به علاوه، میتواند لختههای خون موجود در رگهای ساق پا (ترومبوز ورید عمقی یاDVT ) را نیز نشان دهد که در صورت آزاد شدن، جریان خون ریهها را مسدود میکنند (آمبولی ریوی).
مطالعات جریان عروقی، که به عنوان مطالعات جریان خون نیز شناخته میشوند، میتوانند جریان غیرطبیعی درون یک شریان یا رگ خونی را تشخیص دهند. این ابزار میتواند به تشخیص و درمان انواعی از بیماریها مانند لختههای خونی و گردش خون ضعیف کمک کند. در مطالعات جریان خون میتوان از سونوگرافی داپلر استفاده کرد.
سونوگرافی داپلر، یک روش بیخطر و بدون درد است که به تمهیدات کمی نیاز دارد. این آزمایش، اطلاعات مهمی را دربارۀ جریان خون موجود در شریانها و وریدهای اصلی بدن شما در اختیار پزشک قرار میدهد. همچنین میتواند انسداد یا کاهش جریان خون را در مناطق تنگ شده رگها نشان دهد. این موضوع در نهایت ممکن است منجر به سکته شود.
نحوه انجام آزمایش
این آزمایش در بخش سونوگرافی یا رادیولوژی، یک اتاق بیمارستانی یا آزمایشگاه عروق محیطی انجام میشود.
در طول آزمایش:
- یک ژل محلول در آب بر روی ابزار دستی موسوم به مبدل، مالیده میشود. این ابزار، امواج صوتی با فرکانس بالا را به سمت شریان یا وریدهای موردنظر هدایت میکند.
- کافهای فشار خون ممکن است دور قسمتهای مختلف بدن از جمله ران، ساق، مچ پا و نقاط مختلفی در طول بازو قرار گیرند.
چرا به سونوگرافی داپلر عروق نیاز داریم؟
اگر علائمی از کاهش جریان خون در شریانها یا وریدهای ساق پا، بازو یا گردن خود داشته باشید، ممکن است پزشک سونوگرافی داپلر عروق را برای شما سفارش کند. کاهش جریان خون ممکن است به دلیل انسداد شریان، ایجاد لختۀ خونی در داخل رگ یا آسیب به رگ خونی باشد.
پزشک شما ممکن است در صورت مشاهدۀ علائم زیر، سونوگرافی داپلر را تجویز کند:
- ترومبوز ورید عمقی (DVT)، حالتی است که هنگام تشکیل لختۀ خون در وریدهای عمقی بدن شما (معمولا در نواحی ساق پا یا لگن) ایجاد میشود.
- ترومبوفلبیت سطحی، التهاب وریدهای زیر سطح پوست به دلیل ایجاد لختۀ خونی.
- تصلب شرایین، تنگی و سفتشدگی شریانهایی که خون را به پا و ساق پا میرسانند.
- ترومبوآنژئیت انسدادی، بیماری نادری که در آن رگهای خونی دست و پا، ملتهب و متورم میشوند.
- تومورهای عروقی در بازو یا پا
مهمترین کاربردهای سونو داپلر
پزشک عمومی ممکن است شما را در صورت مشاهدۀ هر یک از موارد زیر به یک متخصص عروق (پزشکی که در زمینۀ وریدها تخصص دارد) ارجاع دهد:
✔ وریدهای واریسی که باعث درد، تیر کشیدن، احساس ناراحتی، تورم، سنگینی یا خارش میشوند.
✔ تغییر رنگ پوست روی ساق پای شما که ممکن است به دلیل مشکلاتی در جریان خون آن ایجاد شود.
✔ بیماریهای پوستی مانند اگزما روی ساق پا که ممکن است در اثر مشکلاتی در جریان خون آن ایجاد شوند.
✔ وریدهای واریسی سفت و دردناک که ممکن است به دلیل مشکلاتی در جریان خون ساق پا ایجاد شوند.
✔ زخم (پارگی در پوست که طی 2 هفته بهبود نیافته باشد) بهبود یافته و نیافته روی ساق پا در زیر زانو.
در بیشتر موارد، آزمایشی به نام سونوگرافی داپلکس انجام میشود. این آزمایش، نوعی لایهنگاری است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصویری از وریدهای پای شما تولید میکند.
سونوگرافی داپلر عروق، جریان خون را نشان داده و به متخصص عروق کمک میکند تا موقعیت هرگونه دریچۀ آسیب دیدهای را که ممکن است منشا وریدهای واریسی شما باشد، پیدا کند.
آمادگی قبل از انجام سونوگرافی به روش داپلر
به طور کلی، تمهیدات خاصی برای آزمایش سونوگرافی داپلر عروق لازم نیست. اگر سیگاری هستید، ممکن است پزشک از شما بخواهد تا چند ساعت قبل از آزمایش، سیگار نکشید. سیگار کشیدن باعث تنگ شدن رگهای خونی شده و میتواند بر نتایج آزمایش شما تأثیر بگذارد.
معمولا پوشیدن لباسهای گشاد و آزاد برای آزمایش بهتر است؛ هرچند پزشک ممکن است از شما بخواهد روپوش بیمارستان را بپوشید. همچنین بهتر است جواهرات را در خانه بگذارید؛ زیرا مجبور خواهید شد تا آنها را از هر منطقۀ مورد آزمایش بدنتان خارج کنید.
اگر این آزمایش را برای تشخیص وجود DVT یا سایر بیماریها در پای خود انجام میدهید، نیاز به اقدام دیگری ندارید.
اگر قرار است سونوگرافی داپلر عروق بر روی شکم انجام شود، ممکن است پزشک به شما بگوید که 6 تا 12 ساعت قبل از آزمایش، ناشتا باشید. این بدان معناست که طی این مدت، شما قادر به خوردن یا نوشیدن چیزی نخواهید بود. فقط میتوانید برای مصرف داروهای معین خود، مقدار کمی آب بنوشید.
خانمهایی که سونوگرافی داپلر در ناحیۀ لگن انجام میدهند، باید 1 ساعت قبل از آزمایش 1 لیتر آب بنوشند. برای موثر بودن آزمایش، مثانۀ شما باید پر باشد.
در طول سونوگرافی داپلر چه اتفاقی میافتد؟
سونوگرافی داپلر، روشی غیرتهاجمی و بدون درد است که شما را در معرض اشعههای مضر قرار نمیدهد. هیچ خطری در رابطه با این آزمایش وجود ندارد و اکثر افراد در طول آزمایش، احساس ناراحتی ندارند یا درد کمی دارند.
این آزمایش معمولا در بخش رادیولوژی بیمارستان، مطب پزشک یا آزمایشگاه عروق محیطی انجام میشود. روند آزمایش ممکن است اندکی متفاوت باشد اما به طور کلی موارد زیر را خواهید دید:
✔ شما باید لباس، جواهرات و سایر اشیا را از منطقۀ مورد بررسی در بدنتان خارج کنید. با این حال، نیازی به برداشتن عینک، لنزهای تماسی، دندان مصنوعی یا سمعک نیست. ممکن است از شما خواسته شود که روپوش بیمارستان را بپوشید.
✔ قبل از شروع آزمایش، به شما گفته میشود که روی میز یا تخت معاینه دراز بکشید.
✔ در ادامه، پزشک شما یک ژل محلول در آب را بر روی یک ابزار دستی موسوم به مبدل میمالد تا امواج صوتی با فرکانس بالا را به سمت شریان یا وریدهای محل مورد بررسی هدایت کند.
✔ طی معاینۀ شریانها، پزشک ممکن است کافهای فشار خون را دور قسمتهای مختلف بدن قرار دهد. این کافها معمولا روی ران، ساق، مچ پا یا نقاط مختلفی در طول بازو قرار میگیرند. این کافها به مقایسۀ فشار خون در قسمتهای مختلف ساق پا یا بازو کمک میکنند.
✔ همزمان با فشار دادن مبدل روی پوست و حرکت دادن آن در امتداد بازو یا ساق پای شما، تصاویر ایجاد میشوند. مبدل، امواج صوتی را از طریق پوست و سایر بافتهای بدن به رگهای خونی میفرستد. امواج صوتی از رگهای خونی شما بازتابیده شده و اطلاعات حاصل برای پردازش و ذخیرهسازی به رایانه فرستاده میشوند. رایانه، نمودارها یا تصاویری را میسازد که جریان خون در شریانها و وریدها را نشان میدهد. برای مقایسۀ جریان خون، مبدل در مناطق مختلفی از بدن حرکت داده میشود. به محض نمایان شدن جریان خون ممکن است صدای «صفیر» را بشنوید.
این آزمایش حدود یک ساعت طول میکشد. بسته به علائم و نشانههای شما، ممکن است از شما خواسته شود که بعد از این آزمایش، برخی از تمرینات خفیف را انجام دهید.
تفسیر سونوگرافی داپلر عروق
طبیعی بودن نتایج آزمایش سونوگرافی داپلر عروق نشان میدهد که شما هیچگونه تنگی یا انسدادی در شریانهای خود ندارید و فشار خون آنها نیز نرمال است. الگوهای غیرطبیعی جریان خون مانند تنگی یا انسداد شریانها، میتواند نشان دهندۀ موارد زیر باشد:
- انسداد شریانها که ممکن است به دلیل تجمع کلسترول باشد.
- لخته شدن خون در شریان یا ورید.
- گردش خون ضعیف که میتواند در اثر آسیب دیدگی رگهای خونی باشد.
- انسداد وریدی یا بسته شدن یک ورید
- بیماری اسپاسمی شرایین که در آن، شریانها به دلیل استرس وارده یا مواجهه با هوای سرد منقبض میشوند.
- انسداد رگ یا لخته شدن خون در عمل بایپس شریانهای مصنوعی
برخی از عوامل ممکن است نتایج شما را مخدوش کنند و درنتیجه، آزمایش شما باید تکرار شود. این عوامل عبارتند از:
- سیگار کشیدن طی یک ساعت قبل از آزمایش
- چاقی شدید
- دیسریتمی و آریتمیهای قلب و یا ریتمهای نامنظم قلبی
- بیماریهای قلبی عروقی
نتایج آزمایش سونوگرافی داپلر عروق برای پزشک شما ارسال میشود. در صورت مشاهدۀ هر گونه ناهنجاری، پزشک شما نتایج را با جزئیات بیشتری توضیح داده و در مورد هرگونه آزمایش یا درمان دیگری که ممکن است نیاز داشته باشید، به شما اطلاع میدهد. هرچند کارشناس سونوگرافی میداند که چه عناصری را مینگرد اما قادر به بررسی نتایج در طی آزمایش نیست. نتایج باید توسط متخصص عروق ارائه شوند.
بهطور کلی سونوگرافی داپلر یک تکنولوژی بیخطر با حساسیت بالاست که به متخصص در تشخیص دقیق بیماری کمک میکند.
بعد از مشاهده نتیجه سونوگرافی داپلر، در صورت نیاز شما را به متخصص عروق ارجاء داده میشوید. در این مرحله کمی کار شما سخت میشود، چرا که انتخاب پزشک متخصص بسیار حائز اهمیت خواهد بود، تا درستترین و کم تهاجمیترین روش را برای درمان در نظر بگیرد.
دکتر فریبا هندسی، متخصص قلب و عروق و فشار خون و از متخصصین متبحر در زمینه کنترل بیماریهای قلبی هستند.از آنجایی که ایشان، یکی از اعضای انجمن قلب و جراحان ایران هستند، در زمینه کنترل فشار خون، درمان واریس پا، آنژیوگرفی و … نمونههای موفق بسیاری در کارنامه کاری خود دارند و بسیاری از بیماران را با آنژیوگرفی از دست، درمان کردهاند.
دکتر فریبا هندسی متخصص قلب و عروق و فشار خون در تهران
کلینیک فشار خون