واریس در بارداری یکی از مسائل شایع در زمان بارداری است که ممکن است برای زنان پیش آید. در طول دوره بارداری، تغییرات هورمونی، افزایش فشار خون در عروق و تغییرات دیگری که در بدن ایجاد می‌شود، می‌تواند به افزایش احتمال بروز یا شدت واریس منجر شود.
این مسئله معمولا باعث احساس درد، سنگینی و یا بی راهی در پاها می‌شود و در برخی موارد ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. مراقبت‌های پزشکی و توصیه‌های بهداشتی می‌تواند به کاهش مشکلات واریس در دوران بارداری کمک کند، اما در موارد جدی‌تر نیاز به مداخله پزشکی ممکن است وجود داشته باشد.
واریس در بارداری چیست؟
واریس در بارداری به حالتی اطلاق می‌شود که در آن وریدهای خونی، به ویژه در پاها، متورم و برجسته می‌شوند. این وضعیت به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیکی که در دوران بارداری در بدن زن رخ می‌دهد، اتفاق می‌افتد. در بارداری، رحم در حال رشد فشار بیشتری بر روی وریدهای بزرگ در ناحیه لگن وارد می‌کند و این فشار می‌تواند باعث افزایش فشار خون در وریدهای پاها شود. علاوه بر این، افزایش سطح هورمون‌های بارداری، به‌ویژه پروژسترون، می‌تواند باعث شل شدن دیواره‌های وریدها شده و باعث کاهش کارایی دریچه‌های یک طرفه وریدی گردد.
این عوامل موجب تجمع خون در وریدها و ایجاد واریس می‌شود. واریس‌ها ممکن است باعث درد، تورم، خارش و احساس سنگینی در پاها شوند. در موارد شدیدتر، واریس‌ها ممکن است به زخم‌های پوستی و یا ترومبوز وریدی منجر شوند که نیاز به درمان واریس در اولین فرصت دارند.
علت ایجاد واریس در بارداری
علت ایجاد واریس در بارداری به مجموعه‌ای از عوامل هورمونی، فیزیولوژیکی مرتبط با تغییرات دوران بارداری بازمی‌گردد. برخی از این عوامل عبارتند از:
1. تغییرات هورمونی
در دوران بارداری، سطح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد. پروژسترون باعث شل شدن دیواره‌های عضلانی وریدها می‌شود که این امر می‌تواند منجر به کاهش کارایی دریچه‌های یک‌طرفه وریدی شود و به تجمع خون در وریدها منجر گردد.
2. افزایش حجم خون
در بارداری، حجم خون مادر افزایش می‌یابد تا نیازهای جنین را تأمین کند. این افزایش حجم خون، فشار بیشتری بر روی وریدها وارد می‌کند و ممکن است به ایجاد واریس منجر شود.
3. فشار رحم
با رشد رحم، فشار بیشتری بر وریدهای ناحیه لگن و ورید اجوف تحتانی (ورید بزرگی که خون را از اندام‌های تحتانی به قلب می‌برد) وارد می‌شود. این فشار می‌تواند جریان خون را در وریدهای پا کاهش داده و باعث تجمع خون و ایجاد واریس شود.
4. ژنتیک
زمینه ژنتیکی و سابقه خانوادگی می‌تواند نقش مهمی در بروز واریس داشته باشد. اگر مادر یا سایر اعضای خانواده زن باردار دچار واریس باشند، احتمال بروز واریس در دوران بارداری برای او افزایش می‌یابد.
5. افزایش وزن
افزایش وزن طبیعی در دوران بارداری نیز می‌تواند فشار بیشتری بر وریدهای پا وارد کند و به توسعه واریس کمک کند.
علائم واریس در بارداری
علائم واریس پا در بارداری می‌تواند متفاوت باشد و شدت آن‌ها نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از علائم شایع واریس پا در بارداری عبارتند از:
✔ برجستگی وریدها
وریدهای متورم و پیچ‌خورده که به وضوح در سطح پوست قابل مشاهده هستند، معمولاً به رنگ آبی یا بنفش تیره.
✔ درد و ناراحتی
احساس درد، سوزش، یا سنگینی در پاها، به خصوص پس از ایستادن یا نشستن طولانی مدت.
✔ تورم
تورم در پاها و مچ‌ها، که ممکن است در طول روز بدتر شود و با استراحت و بالا نگه داشتن پاها کاهش یابد.
✔ خارش
خارش در اطراف وریدهای واریسی که ممکن است گاهی باعث تحریک پوستی شود.
✔ تغییرات پوستی
تغییرات رنگ پوست، خشکی و یا زخم‌های پوستی در ناحیه وریدهای واریسی.
✔ گرفتگی عضلات
گرفتگی عضلات پا، به ویژه در شب.
✔ احساس سنگینی
احساس سنگینی و خستگی در پاها که ممکن است فعالیت‌های روزمره را دشوار کند.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مشاوره با بهترین دکتر واریس پا توصیه می‌شود، به ویژه اگر علائم شدید یا نگران‌کننده باشند. پزشک می‌تواند راهکارهایی برای مدیریت و کاهش علائم واریس در دوران بارداری پیشنهاد دهد، از جمله توصیه به پوشیدن جوراب‌های فشاری، انجام تمرینات منظم، اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت، و بالا نگه داشتن پاها در زمان استراحت.
نحوه تشخیص واریس در بارداری
تشخیص واریس در بارداری معمولاً شامل چندین مرحله و روش برای تأیید وجود واریس و ارزیابی شدت آن است. این مراحل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- معاینه بالینی: پزشک با بررسی های لازم، وریدها و علائم ظاهری، به تشخیص اولیه واریس می‌پردازد. در این معاینه، پزشک به برجستگی، پیچ‌خوردگی و تغییر رنگ وریدها توجه می‌کند و همچنین ممکن است به نقاطی که در آن‌ها تورم یا درد وجود دارد، دست بزند.
- تاریخچه پزشکی و علائم بیمار: پزشک اطلاعاتی درباره علائم بیمار، مدت زمان بروز آن‌ها و شدت آن‌ها جمع‌آوری می‌کند. این اطلاعات به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کند.
- آزمایش‌های تصویربرداری: در برخی موارد، برای تأیید تشخیص واریس و ارزیابی وضعیت وریدها، از تکنیک‌های تصویربرداری استفاده می‌شود:
- آزمایش‌های دیگر: در موارد نادر و برای بررسی مشکلات پیچیده‌تر، ممکن است آزمایش‌های اضافی مانند فلبوگرام (تصویربرداری با استفاده از رنگ متضاد) برای مشاهده دقیق‌تر وریدها و گردش خون انجام شود. اما این روش‌ها در دوران بارداری معمولاً استفاده نمی‌شوند مگر در موارد ضروری.
تشخیص واریس در بارداری به‌طور معمول با استفاده از ترکیبی از معاینه بالینی و سونوگرافی داپلر انجام می‌شود. اگر علائم واریس در دوران بارداری مشاهده شود، مشاوره با پزشک متخصص ضروری است تا درمان مناسب و پیشگیری‌های لازم صورت گیرد.
درمان واریس در بارداری
درمان واریس در دوران بارداری عمدتاً بر کاهش علائم و جلوگیری از تشدید وضعیت متمرکز است، زیرا در بسیاری از موارد، واریس به طور خود به خود پس از زایمان بهبود می‌یابد. در اینجا روش‌های درمانی و مدیریتی برای کنترل واریس در بارداری آمده است:
📌 استفاده از جوراب‌های فشاری
جوراب‌های فشاری (کلاپس) می‌توانند به کاهش فشار بر روی وریدها و بهبود گردش خون کمک کنند. این جوراب‌ها معمولاً در اندازه‌های مختلف و با سطوح فشاری متفاوت در دسترس هستند و باید توسط پزشک توصیه شده و تجویز شوند.
📌 پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی مدت
تغییر موقعیت بدن به طور منظم و اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت می‌تواند به کاهش فشار بر روی وریدها کمک کند. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی یا کشش پاها می‌تواند مفید باشد.
📌 بالا نگه داشتن پاها
در زمان استراحت، پاها را بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا به بهبود گردش خون و کاهش تورم کمک کنید.
📌 تمرینات منظم
ورزش‌های سبک و منظم، مانند پیاده روی یا شنا، می‌تواند به بهبود گردش خون و کاهش علائم واریس کمک کند. اما از انجام ورزش‌های شدید و سنگین خودداری کنید.
📌 پوشیدن لباس‌های گشاد و راحت
از پوشیدن لباس‌های تنگ که می‌تواند به کاهش گردش خون کمک کند، خودداری کنید. انتخاب لباس‌های راحت و گشاد می‌تواند به کاهش فشار بر روی وریدها کمک کند.
📌 جلوگیری از افزایش وزن
مراقبت از وزن مناسب در دوران بارداری و مشاوره با پزشک درباره برنامه غذایی و رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش فشار بر روی وریدها کمک کند.
📌 داروها و درمان‌های پزشکی
در صورتی که علائم شدید یا مزمن باشد، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش درد و تورم تجویز کند. این داروها باید با تجویز پزشک و با احتیاط مصرف شوند.
📌 عمل جراحی
در موارد بسیار شدید که علائم واریس به شدت تأثیرگذار و مقاوم به درمان‌های غیرجراحی باشد، پزشک ممکن است بررسی‌هایی برای درمان‌های جراحی انجام دهد، اما این موارد معمولاً پس از زایمان و در شرایطی که واریس بهبود نیافته باشد، در نظر گرفته می‌شود.
