شریان های کرونری، رگ های خونی هستند که خون را به قلب حمل می کنند. بیماری شریان کرونری، تنگ شدن یا انسداد شریان های کرونری می باشد. این شرایط معمولاً ناشی از آترواسکلروزیس است. آترواسکلروزیس تجمع کلسترول و رسوب های چربی (به نام پلاک) درون شریان ها می باشد. این پلاک ها می توانند شریان ها را منعقد کنند و یا به شریان ها آسیب برسانند که با این کار جریان خون را به عضله ی قلب محدود یا متوقف می کنند.
اگر قلب خون کافی نداشته باشد، نمی تواند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز برای عملکرد درست را دریافت کند. این موضوع می تواند موجب درد قفسه سینه (آنژین) و یا حمله قلبی شود.
چگونه پلاک ها در شریان ها تجمع می کنند؟
شریان های کرونری قابلیت ارتجاعی بالایی دارند. درون این لوله های توخالی عضلانی، پوشیده از لایه ای سلولی به نام اندوتلیوم می باشد. اندوتلیوم به حفاظت از دیواره های سلول و حفظ عملکرد درست شریان ها کمک می کند بنابراین خون می تواند آزادانه جریان پیدا کند.
زمانی که سن شما بالاتر می رود، چربی جمع می شود و موجب آسیب جزئی به دیواره های رگ های خونی شما می شود. با گذشت زمان، مواد دیگری که درون جریان خون شما حرکت می کنند مانند سلولهای التهابی، ضایعات سلولی، پروتئین و کلسیوم به دیواره های سلولی می چسبند. این مواد با چربی ترکیب می شوند و پلاک ها را تشکیل می دهند.
پلاک ها اندازه های متفاوتی دارند، درون بسیاری از آنها نرم می باشد و بیرون آنها با یک پوشش رشته ای سخت پوشانده شده است. اگر سطح سخت آنها ترک بردارد یا پاره شود، داخل چرب و نرم آنها تحت تأثیر قرار می گیرد. پلاکت ها (ذراتی دیسک مانند در خون هستند که به تشکیل لخته ها کمک می کنند) در آن ناحیه حرکت می کنند و لخته های خون در اطراف پلاک تشکیل می شوند. اندوتلیوم نیز ممکن است آسیب ببیند و عملکرد درست خود را متوقف کند که موجب فشرده شدن شریان ها در زمان های غلط می شود. این امر موجب تنگ شدن بیشتر شریان ها می شود.
گاهی اوقات لخته خون می شکند و دوباره خون می تواند درون آن ناحیه جریان پیدا کند. در مواقع دیگر، لخته ی خون ناگهان خونرسانی به قلب را مسدود می کند که موجب یکی از سه شرایط جدی شناخته شده به سندرم کرونری حاد می شود.
ایسکمی چیست؟
ایسکمی، گرفتگی عضله ی قلب توصیف می شود. این شرایط بسیار شبیه به گرفتگی پا بعد از ورزش طولانی مدت می باشد. گرفتگی عضلات به این دلیل اتفاق می افتد که آنها نیاز به اکسیژن و مواد مغذی دارند. قلب شما نیز یک عضله می باشد، که نیاز به اکسیژن و مواد مغذی برای کار کردن دارد. اگر عضله قلب به دلیل تنگ بودن بیش از حد شریان کرونری خون کافی دریافت نکند، موجب ایسکمی می شود. زمانی که این اتفاق رخ می دهد. شما ممکن است درد قفسه سینه یا دیگر علائم را احساس کنید.
ایسکمی اغلب در زمان هایی رخ می دهد که قلب به اکسیژن اضافی نیاز دارد (مانند زمان فعالیت، غذا خوردن، هیجان، استرس یا در معرض سرما قرار گرفتن).
اگر علائم شما ده دقیقه پس از استراحت یا مصرف دارو متوقف شدند، ممکن است مبتلا به بیماری شریان کرونری پایدار (آنژین پایدار) باشید. اما مشکل شما ممکن است شدید تر شود و حتی در حین استراحت نیز دچار علائم شوید.
شما ممکن است دچار ایسکمی و یا حتی حمله قلبی شوید، اما هیچ علائمی نداشته باشید. این شرایط ایسکمی خاموش نامیده می شود که در افراد مبتلا به دیابت شایع تر است.
سندرم کرونری حاد
سندرم کرونری حاد ناشی از انسداد ناگهانی در خونرسانی به مغز می باشد. برخی از افراد پیش از اینکه به سندرم کرونری حاد مبتلا شوند، دارای علائم هستند، اما شما ممکن است تا زمانی که این شرایط رخ دهد، هیچ علائمی نداشته باشید. برخی از بیماران هیچ علائمی ندارند. تغییرات ناشی از سندرم کرونری حاد را می توان بر روی الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) و در آزمایشات خون مشاهده کرد.
آنژین ناپایدار چیست؟
این شرایط ممکن است علائم جدیدی داشته باشد یا زمانی اتفاق بیفتد که آنژین پایدار شما به آنژین ناپایدار تغییر پیدا می کند. شما ممکن است اغلب اوقات حتی زمانی که در حال استراحت هستید، دچار آنژین شوید و یا ممکن است آنژین شما شدیدتر و طولانی تر شود. این شرایط می تواند منجر به حمله قلبی شود. اگر شما آنژین ناپایدار داشته باشید، به مصرف داروهایی همچون نیتروگلیسیرین یا به عملی برای اصلاح مشکل نیاز پیدا خواهید کرد.
انفارکتوس میوکارد بدون صعود قطعه ST (NSTEMI)
این یک نوع حمله قلبی (MI) است که تغییرات زیادی روی نوار قلب ایجاد نمی کند. اما، آزمایش خون نشان خواهد داد که عضله قلب شما دچار آسیب شده است. آسیب معمولاً جزئی می باشد، چرا که انسدادی که موجب NSTEMI شده است اغلب کوچک یا موقتی می باشد.
علائم گرفتگی عروق کرونری قلب
شایع ترین علامت بیماری شریان کرونری، آنژین می باشد. آنژین درد قفسه سینه است و می تواند به صورت ناراحتی، سنگینی ، سفتی، فشار، خارش، سوزش، بی حسی، احساس پُری یا فشردگی قفسه سینه توصیف شود. این بیماری ممکن است با سوء هاضمه یا سوزش معده اشتباه گرفته شود.
آنژین اغلب در قفسه سینه احساس می شود، اما شما ممکن آن را در شانه چپ، بازو، گردن، کمر یا فک خود نیز احساس کنید. دیگر علائم بیماری شریان کرونری شامل موارد زیر می شوند:
- تپش قلب: ضربان های قلب نامنظم، ضربان های یک در میان یا احساس تپش قلب کوبنده در قفسه سینه
- تعریق
- ضعف شدید
- حالت تهوع
- سرگیجه
- ضربان قلب سریع تر از حد نرمال
علائم گرفتگی رگهای قلب در زنان
زنان ممکن است نسبت به مردان علائم بیماری شریان کرونری متفاوتی را تجربه کنند. برای مثال، بسیاری از زنانی که دچار حمله قلبی شده اند دارای علائم زیر بوده اند:
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه، بازوی چپ یا کمر
- ضربان قلب بسیار سریع
- تنگی نفس
- حالت تهوع یا خستگی
آناتومی عروق کرونر قلب
اگر انسداد در شریان کرونری به آهستگی بزرگتر شود، رگ های خونی جدید ممکن است تشکیل شوند تا مسیر جدیدی را برای خون در اطراف انسداد ایجاد کنند. این مسیر گردش خون جانبی نامیده می شود. در زمانی که شما فعال یا تحت استرس هستید، این رگ های خونی جدید قادر به حمل خون کافی به قلب نیستند.
چگونه متوجه خطر گرفتگی عروق قلب شویم؟
چندین عامل خطر برای بیماری شریان کرونری وجود دارند. برخی از عوامل را نمی تواند کنترل کرد (غیر قابل اصلاح) و بسیاری از آنها را می توان کنترل کرد (قابل اصلاح). هرچه شما عوامل خطر بیشتری را داشته باشید، بیشتر در خطر بیماری قلبی هستید. پزشک شما می تواند عوامل خطر منحصر به شما را توضیح دهد و بگوید که چه کارهایی باید برای پایین آوردن این احتمال خطر انجام دهید.
عوامل خطری که شما نمی توانید آنها را تغییر دهید:
- جنسیت مرد. مردان ممکن است نسبت به زنان بیشتر در معرض احتمال حمله قلبی قرار داشته باشند و در زندگی خود زودتر دچار حمله های قلبی شوند. این احتمال خطر بعد از 70 سالگی بین مردان و زنان یکسان می شود.
- سن. زمانی که سن شما بالاتر میرود، به ویژه پس از سن 65 سالگی، شما بیشتر در معرض بیماری شریان کرونری قرار دارید.
- سابقه ی خانوادگی. در صورتی که والدین شما دارای بیماری قلبی (به ویژه پیش از 50 سالگی) باشند، احتمال خطر بیماری قلبی شما بیشتر می شود. از پزشک خود سؤال کنید چه زمانی باید بررسی های پیشگیرانه ی منظم را برای بیماری قلبی آغاز کنید.
- نژاد. احتمال بیماری قلبی در بین آمریکایی های آفریقایی، آمریکایی های مکزیکی، بومیان آمریکایی، بومیان هاوایی و برخی از آمریکایی های آسیایی بیشتر است. احتمال خطر افزایش یافته ناشی از بالا رفتن فشار خون، چاقی و دیابت در این افراد می باشد.
دکتر فریبا هندسی متخصص قلب و عروق و فشار خون
