کلسترول چیست؟
کلسترول یک ماده مومی و شبیه به چربی است که در بدن و توسط کبد تولید می شود. این ماده برای شکل گیری غشای سلولی، ویتامین D و برخی هورمون های خاص ضروری است. کلسترول در آب حل نمی شود و در نتیجه نمی تواند به تنهایی در بدن حرکت کند.
ذراتی با نام لیپوپروتئین به جابجایی کلسترول از طریق جریان خون کمک می کنند. لیپوپروتئین ها شامل دو نوع اصلی هستند:
این ذرات می توانند در شریان های خونی انباشته شده و مشکلات جدی قلبی را به وجود آورند که از جمله آن ها می توان به حمله قلبی یا سکته اشاره کرد.
این ذرات به بازگرداندن کلسترول بد به کبد جهت پاکسازی آنها کمک می کنند.
مصرف غذاهای چرب و پر روغن می تواند سطح کلسترول بد در خون شما را افزایش دهد. به این مشکل، کلسترول بالای خون می گویند که به هیپرکلسترولمی یا هیپرلیپیدمی نیز معروف است.
اگر سطح کلسترول بد در بدن بالا باشد یا میزان کلسترول خوب (HDL) پایین باشد، چربی در رگ های خونی شما انباشته می شود. همین رسوبات می توانند از گردش خون مناسب در شریان های بدن شما جلوگیری کنند. در نهایت ممکن است مشکلاتی در بدن شما، به خصوص در قلب و مغز، به وجود بیایند که گاها کشنده هستند.
تری گلیسرید چیست؟
تری گلیسرید ها نوعی از چربی هستند که در خون شما پیدا می شوند. پس از خوردن وعده های غذایی مختلف، بدن کالری هایی که به آن نیاز ندارید را به تری گلیسرید تبدیل می کند و آن ها را جهت استفاده در آینده داخل سلول های چربی ذخیره سازی خواهد کرد.
ما برای تامین شدن انرژی مورد نیاز خود به تری گلیسرید ها نیاز داریم؛ اما زیاد شدن تعداد آن ها در داخل خون نیز می تواند ریسک بروز بیماری های قلبی را افزایش دهد.
مقدار نرمال چربی خون چقدر است؟
در پایین میزان نرمال چربی خون را در چربی های HDL ،LDL، تری گلیسیرید بررسی کرده ایم:
- کل کلسترول شما باید کمتر از 200 باشد.
- کلسترول HDL شما باید 40 یا بیشتر باشد.
- کلسترول LDL شما باید کمتر از 100 باشد.
- سطح تری گلیسیرید شما باید کمتر از 150 باشد.
علائم چربی خون بالا یا کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالا معمولا علائم خاصی به همراه ندارد. در بیشتر موارد علائم چربی خون فقط شرایط اورژانسی و خطرناک را به وجود می آورد. به عنوان مثال حمله قلبی یا سکته ممکن است در اثر بالا بودن سطح کلسترول بدن به وجود بیایند.
زمانی که کلسترول بالا در بدن منجر به ایجاد رسوبات یا پلاک در شریان های خونی شود، احتمال بروز شرایط اورژانسی و خطرناک بالا می رود.
پلاک می تواند مسیر های انقال خون در بدن را باریک کرده و در نتیجه میزان جریان انتقالی خون را کاهش دهد. بنابراین پوشش شریانی در بدن شما با تغییراتی روبرو می شود که می توانند در نوع خود خطرناک و جدی باشند.
آزمایش خون تنها راه برای فهمیدن این موضوع است که میزان کلسترول شما در چه وضعیتی قرار دارد. مشکل کلسترول بالا زمانی وجود دارد که میزان کلسترول در خون شما بیشتر از 240 میلی گرم در هر یک دهم لیتر باشد.
پس از رسیدن به سن بیست سالگی از پزشک خود بخواهید تا آزمایش کلسترول را به شما تجویز کند. سپس میزان کلسترول بدن خود را هر 4 الی 6 سال چک کنید.
در صورت داشتن سابقه خانوادگی از کلسترول بالا، ممکن است پزشک معالج بخواهد آزمایش مربوط به کلسترول در بازه های زمانی کوتاه تری انجام شود. همچنین فاکتور های ریسکی دیگری نیز ممکن است در این تصمیم دخیل باشند که عبارتند از:
- داشتن فشار خون بالا
- اضافه وزن
- استعمال دخانیات
- شرایط ژنتیکی
در هیپرکلسترولمی خانوادگی، استعداد بالا رفتن میزان کلسترول خون به شکل ژنتیکی در اعضای خانواده وجود دارد. افرادی که در این دسته قرار دارند معمولا کلسترول خون 300 یا بالاتر را در آزمایش ها نشان می دهند. علائمی نظیر لکه های زرد رنگ بر روی بدن و یا بیرون زدگی پوست در این افراد وجود دارد.
برای چربی خون بالا چه باید کرد؟
- پزشک ممکن است توصیه کند از رژیم غذایی کم چربی های اشباع و کلسترول پیروی کنید.
- همچنین ممکن است شما نیاز به افزایش سطح فعالیت خود داشته باشید.
- در برخی موارد، شما نیز ممکن است نیاز به مصرف یک دارو داشته باشید تا به کاهش سطح چربی خون کمک کند.
چربی خون چگونه تشخیص داده می شود؟
چربی خون به طور کلی هیچ علائمی ندارد. غربالگری با یک آزمایش خون ساده برای اندازه گیری سطح کلسترول و تری گلیسیرید انجام می شود. مطابق دستورالعمل های برنامه ملی آموزش کلسترول، بزرگسالان سالم باید از هر 20 سال یک بار از 20 سالگی مورد معاینه قرار گیرند. اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا یا سایر عوامل خطرزا دارید، ممکن است شما نیاز به غربالگری زودتر یا بیشتر داشته باشید.
تری گلیسیرید بالا چند است؟
اگرچه این بیماری خیلی رایج است، اما بسیاری از ما نکات اولیه را در مورد تری گلیسیرید بالا نمی‌دانیم. مطالعات نشان داده است که علت بسیاری از بیماری‌ها مثل بیماری های قلبی، حملات قلبی و سکته مغزی، به ویژه در افرادی که دارای سطح پایین کلسترول، یا به اصطلاح HDL “خوب” و در افراد دیابتی نوع 2 هستند، می‌تواند سطح بالای تری گلیسیرید باشد.
خبر خوب این است که شما خودتان می‌توانید کارهای زیادی برای کاهش تری گلیسیرید و بهبود سلامتی خود را انجام دهید. ابتدا بفهمید که تری گلیسیرید شما بالا است یا خیر. سپس، بدانید که در این مورد چه کاری باید انجام دهید.
سطح تری گلیسیرید، بر اساس آزمایش خون ناشتا:
- طبیعی: کمتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر
- لب مرز: تری گلیسیرید بالای 150 تا 199 میلی گرم در دسی لیتر
- زیاد: تری گیسیرید بالای 200 تا 499 میلی گرم در دسی لیتر
- بسیار زیاد: تری گلیسیرید بالای 500 میلی گرم در دسی لیتر
عوارض تری گلیسیرید بالا
تری گلیسیرید بالا ممکن است در تصلب شرایین یا ضخیم شدن دیواره رگ‌ها – که خطر سکته، حمله قلبی و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد، نقش داشته باشد. همچنین، تری گلیسیرید بسیار بالا می‌تواند باعث التهاب حاد لوزالمعده (پانکراتیت) شود.
بالا بودن میزان تری گلیسیرید، اغلب نشانه سایر مواردی است که خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد، از جمله چاقی و سندرم متابولیک – مجموعه‌ای از حالت‌های غیر طبیعی که شامل چربی بیش از حد دور کمر، فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا و قند خون بالا است.
تری گلیسیرید بالا همراه با سایر مشکلات مانند فشار خون بالا، دیابت، چاقی، سطح بالای کلسترول یا به اصطلاح LDL “بد” و سطح پایین کلسترول یاHDL “خوب” مشخص می‌شود. بنابراین تشخیص اینکه کدام یک از این مشکلات فقط به دلیل تری گلیسیرید بالا ایجاد می‌شود، دشوار است.
سطح کلسترول و تری گلیسیرید زیاد همچنین می‌تواند نشانه ای از موارد زیر باشد:
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- سندرم متابولیک – شرایطی که فشار خون بالا، چاقی و قند خون بالا با هم اتفاق می‌افتد و خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد
- سطح پایین هورمون‌های تیروئید (کم کاری تیروئید)
- برخی شرایط نادر ژنتیکی که بر چگونگی تبدیل چربی به انرژی در بدن تأثیر می‌گذارد.
بعضی اوقات تری گلیسیرید بالا، از عوارض مصرف برخی داروها مانند موارد زیر است:
- داروهای ادرار آور
- استروژن و پروژستین
- رتینوئیدها
- استروئیدها
- بتا بلاکرها
- برخی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- برخی از داروهای HIV
عوارض تری گلیسیرید بالای 200
عوارض تری گلیسیرید بالای 200 می تواند شامل موارد زیر شود:
- بالا بودن تری گلیسیرید خون می تواند منجر به انسداد عروق و در نهایت بیماری عروق کرونری، سکته مغزی و بیماری های شریانی محیطی شود.
- تری گلیسیرید بالای 200 می تواند منجر به پانکراتیت شود.
- چاقی و دیابت از دیگر عوارض تری گلیسیرید بالای 200 هستند.
چه عواملی باعث بالا رفتن تری گلیسیرید می شود؟
بعضی از عوامل هستند که میتوانند سطح تری گلیسیرید شما را افزایش دهند، از جمله:
- چاقی
- دیابت کنترل نشده
- استفاده مکرر از الکل
- داشتن رژیم غذایی با کالری بالا
چربی خون بالا چگونه ایجاد می شود؟
هایپرلیپیدمی یا همان چربی خون هنگامی ایجاد می شود که رژیم غذایی شما حاوی کلسترول و چربی زیادی باشد (به عنوان مثال، گوشت، پنیر، خامه، تخم مرغ و غیره).
هنگامی که بدن کلسترول و چربی زیادی یا هر دو را تولید می کند، چربی ها در آب حل نمی شوند و به منظور انتقال آنها در خون (که بیشتر آنها آب است) آنها برای ایجاد لیپوپروتئین با ماده دیگری به نام پروتئین ترکیب می شوند. سه نوع لیپوپروتئین در بدن وجود دارد:
- لیپوپروتئین با چگالی کم (یا LDL)
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (یا HDL)
- تری گلیسیریدها
LDL بالا یا کلسترول “بد” می تواند در عروق ایجاد شود (رگ های خونی که خون را در بدن دارند) و به مرور زمان باعث بیماری قلبی یا سکته مغزی می شوند. از طرف دیگر، داشتن بیش از حد HDL یا کلسترول “خوب”، قلب را با کمک به از بین بردن تشکیل LDL از سرخرگ ها محافظت می کند. مقادیر پایین HDL و تری گلیسیرید زیاد نیز می تواند باعث افزایش چربی در شریان ها و ایجاد بیماری قلبی به خصوص در افراد چاق یا دیابتی شود.
چه تغییرات دیگری در سبک زندگی برای کاهش کلسترول وجود دارند؟
علاوه بر داشتن رژیم غذایی مناسب برای قلب و کاهش چربی خون بالا، دیگر تغییرات در سبک زندگی نیز می توانند به کاهش کلسترول کمک کنند. در نتیجه ریسک بروز حمله قلبی، سکته و بیماری شریانی محیطی کاهش خواهد یافت.
30 دقیقه ورزش و تمرین در روز می تواند میزان کلسترول خوب در بدن را بالا ببرد. اگر به تازگی قصد شروع ورزش را دارید، بهتر است به آرامی و بدون فشار کار را آغاز کنید. اگر مشکلات پیش زمینه خاصی نظیر بیماری های قلبی و ریوی دارید؛ حتما قبل از این تصمیم گیری با پزشک معالج خود مشورت کنید.
ترک سیگار و قلیان می تواند منجر به بالا رفتن سطح کلسترول خوب در بدن شود. اما فراموش نکنید که سیگار کشیدن به تنهایی می تواند ریسک بروز حمله قلبی را بالا ببرد.
حتی کمی کاهش وزن می تواند تاثیر مثبتی در سطح کلسترول بدن شما داشته باشد.
درمان قطعی چربی خون
چربی خون با تغییر در رژیم غذایی، کاهش وزن و ورزش درمان می شود، به طور کلی ترکیبی از داروها و تغییرات شیوه زندگی یک برنامه درمانی معمول برای اصلاح کلسترول بالا و تری گلیسیرید است.
پزشک ممکن است مکمل های خاصی را نیز پیشنهاد کند و در صورت لزوم، پزشک نیز دارو تجویز می کند. نوع و دوز دارو به میزان خاص چربی خون، و در صورت ابتلا به بیماری قلبی، دیابت یا سایر عوامل خطر بیماری قلبی شما بستگی دارد.
داروی چربی خون
داروهایی وجود دارند که می توانند کلسترول LDL و تری گلیسیرید را کاهش دهند یا کلسترول HDL را افزایش دهند. استاتین ها شایع ترین دارو برای کاهش کلسترول LDL هستند. فیبرات و نیاسین برای کاهش تری گلیسیرید و افزایش کلسترول HDL استفاده می شود. به غر از این داروها چندین نوع داروی دیگر برای درمان اختلالات چربی استفاده می شود.
این داروها ماده ای را در کبد شما ایجاد می کنند که کلسترول خون را تولید می کند. کبد شما سپس کلسترول را از خون شما خارج می کند. استاتین ها همچنین می توانند کلسترول به دام افتاده در عروق شما را جذب کنند. استاتین هایی که معمولاً تجویز می شوند عبارت اند از:
- آتورواستاتین (لیپیتور)
- فلوواستاتین (لسکول)
- روزوواستاتین (کرستور)
- سیمواستاتین (Zocor)
- پرواستاتین
این داروها با محدود کردن میزان جذب کلسترول در رژیم غذایی، میزان کلسترول شما را کاهش می دهند. آن ها گاهی در ترکیب با استاتین استفاده می شوند.
این داروها موادی به نام رزین های صفراوی را می گیرند که حاوی کلسترول هستند. آن ها گاهی در ترکیب با استاتین ها استفاده می شوند.
این داروها به پایین آمدن سطح تری گلیسیرید در خون شما کمک می کنند.
اسیدهای چرب امگا 3 معمولاً برای کاهش سطح تری گلیسیرید و LDL استفاده می شوند. اسیدهای چرب امگا 3 چربی های اشباع نشده هستند که به طور طبیعی در ماهی های چرب مانند سالمون یافت می شوند. روغن های گیاهی مانند کانولا و روغن زیتون نیز حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند.
نیاسین سطح تولید HDL را افزایش می دهد. نیاسین فقط از طریق نسخه پزشک در دسترس است.
تغییر سبک زندگی
پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش کافی می تواند به شما در کاهش سطح کلسترول کمک کند. همین مراحل می تواند در وهله اول به جلوگیری از اختلالات چربی کمک کند.
راه های کاهش تری گلیسیرید چیست؟
در این قسمت قصد داریم 13 راه را جهت کاهش میزان تری گلیسرید خون به شما معرفی کنیم:
- وزن خود را کم کنید.
- میزان شکر مصرفی خود را محدود کنید.
- میزان کربوهیدارت در رژیم غذایی را کاهش دهید.
- فیبر بیشتری مصرف کنید.
- به شکل منظم نرمش و ورزش کنید.
- از مصرف چربی های ترانس خودداری کنید.
- دو بار در هفته ماهی چرب بخورید.
- میزان مصرف چربی های غیر اشباع خود را افزایش دهید.
- یک الگوی منظم مصرف غذایی داشته باشید.
- مصرف الکل را محدود کنید.
- از پروتئین سویا در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
- از مکمل های طبیعی استفاده نمایید.
- از آجیل های درختی استفاده کنید.
آجیل های درختی دارای دز مناسبی از فیبر، اسید چرب امگا 3 و چربی های غیر اشباع هستند و همه این ها می توانند با هم در کاهش تری گلیسرید خون به شما کمک کنند.
اخیرا پس از انجام آنالیزی بر روی 61 تحقیق مختلف، مشخص شد که هر بار مصرف آجیل های درختی می تواند تری گلیسرید خون افراد را تا 2.2 میلی گرم کاهش دهد.
تاثیر آجیل در کاهش تری گلیسیرید
- بادام خام
- گردو
- بادام هندی
- پسته
- آجیل برزیلی
- فندق
فراموش نکنید که کالری آجیل ها بسیار بالا است. در هر 23 عدد بادام (یک وعده مصرفی) حدود 163 کالری وجود دارد. بنابراین این مواد را به شکل متعادل مصرف کنید.
در اکثر پژوهش ها مشخص شده است که بهترین نتایج در افرادی حاصل می شود که در هر هفته حدود 3 الی 7 وعده آجیل مصرف می کنند.
راه های پیشگیری از بالا رفتن کلسترول و تری گلیسیرید
باید بیش از 6 درصد کالری روزانه شما از چربی اشباع نشود. هر چقدر که ممکن است از چربی های ترانس جلوگیری کنید. خوردن مقدار زیادی غلات سبوس دار، میوه و سبزیجات نیز می تواند کلسترول بالا را کاهش دهد.
روش های دیگری که می تواند به شما در حفظ کلسترول سالم و سطح تری گلیسیرید کمک کند عبارت اند از:
- خوردن مرغ بدون پوست و چربی
- خوردن گوشت بدون چربی، در بخش های متوسط
- خوردن لبنیات کم چربی یا بدون چربی
- مصرف چربی های اشباع نشده، به جای چربی های اشباع و چربی های ترانس
- ورزش کردن به مدت حداقل 30 دقیقه در روز و 4 روز در هفته
- اجتناب از فست فود، غذاهای مضر و گوشت های فرآوری شده
- خوردن غذاهای کبابی و بخار پز به جای غذاهای سرخ شده
- نوشیدن کمتر الکل، الکل باعث افزایش سطح تری گلیسیرید می شود.
چرا چربی خون یک عامل خطر بیماری عروق کرونر قلبی است؟
داشتن مقدار بالای چربی در خون شما می تواند منجر به رسوب چربی در رگ های خونی بدن، از جمله شریان های عروق کرونر (عروق خونی که خون ماهیچه های قلب را تأمین می کند) شود. این منجر به تنگ یا سخت شدن شریان های کرونر می شود. بنابراین هدف این است که مقادیر کم چربی در خون شما وجود داشته باشد.
در صورتی که باید تست کلسترول را انجام دهید، از پزشک خود حتما این سوالات را بپرسید:
- آیا من در معرض بیماری قلبی هستم؟
- چند بار باید کلسترول خود را آزمایش کنم؟
- سطح کلسترول من چیست؟ زیاد است؟
- برای کمک به بهبود سطح چربی خون و سلامت قلب، من باید چه تغییراتی در شیوه زندگی انجام دهم؟
- آیا به داروی چربی خون احتیاج دارم؟
- عوارض جانبی داروها چیست؟
کودکان و بزرگسالان جوان که هیچ خطری برای بیماری های قلبی ندارند، معمولاً یک بار در سنین 9 تا 11 سالگی و دوباره بین سنین 17 تا 19 سال آزمایش چربی خون را می دهند.
اگر نتایج آزمایش شما در محدوده مطلوب نباشد، ممکن است پزشک برای شما آزمایش های مکرر را توصیه کند. پزشک ممکن است در صورت داشتن سابقه چربی خون، بیماری قلبی یا سایر عوامل خطرناک مانند سیگار کشیدن، دیابت یا فشار خون بالا در خانواده، آزمایشات بیشتر را انجام دهد.
