فشار خون بالا دارای عوامل آسیب رسان بسیاری است و عوامل زیادی می توانند علت فشار خون بالا باشند و یا علایم فشار خون بالا را تشدید کنند.
فشار خون بالا چیست؟
نتیجه تست فشار خون در حالت عادی باید کمتر از ۱۲۰ بر روی ۸۰ میلی متر جیوه باشد. زمانی که فشار خون شما بالا باشد، با مشکل هایپرتنشن مواجه هستید؛ در این شرایط میزان فشار شما به شکل پایدار بالاتر از سطح نرمال است.
درمان مشکل فشار خون بالا معمولا با کمک مصرف دارو و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی امکان پذیر است تا بتوان مشکل را مدیریت کرده و از بروز مشکلات و بیماری های مرتبط با آن خودداری کنید یا حداقل آن ها را به تاخیر بیاندازید. هدف درمانی پایین آوردن سطح فشار خون در فرد است.
حالا اگر فشار خون نرمال کمتر از ۱۲۰ بر روی ۸۰ میلی متر جیوه است، فشار خون بالا چیست؟ زمانی که فشار خون سیستولیک فرد (عدد بالایی) بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ بوده و فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) کمتر از ۸۰ باشد، فرد با مشکل فشار خون بالا مواجه است.
فشار خون بالا لزوما به معنای بالا رفتن ریسک بروز حمله قلبی یا سکته در افراد نیست. اما در صورت عدم توجه، ممکن است تبدیل به هایپرتنشن شود. در چنین شرایطی ریسک بروز مشکلات قلبی و سکته بالا خواهد بود.
فشار خون بالا زمانی به وجود می آید که فشار سیستولیک ۱۳۰ یا بالاتر بوده و فشار دیاستولیک ۸۰ یا بالاتر باشد.
علت ابتلا به فشار خون بالا چیست؟
ابتلا به فشار خون بالا دلایل مختلفی دارد ولی در این بحث به تعداد محدودی از این دلایلی می پردازیم.
1- سن
خطر ابتلا به فشار خون بالا با افزایش سن زیاد می شود. در اوایل میانسالی یا تقریبا نزدیک ۴۵ سالگی، فشار خون بالا در مردان شایع تر است. در زنان احتمال ابتلا به فشار خون بالا بعد از ۶۵ سالگی بیشتر است.
2- نژاد
در میان سیاه پوستان فشار خون بالا معمول تر است، اغلب سیاه پوستان در سنین پایین تر نسبت به سفیدد پوستان به آن مبتلا می شوند. هم چنین عوارضی جدی مانند سکته ی مغزی، حمله ی قلبی و نارسایی کلیه در سیاه پوستان شایع تر است.
3- سابقه خانوادگی
فشار خون بالا تمایل به استمرار در خانواده دارد.
4- اضافه وزن یا چاقی
هر چه وزنتان بیشتر باشد ، بافت های بدنتان خون بیشتری برای تامین اکسیژن و مواد مغذیی نیاز دارند. با افزایش حجم خون در حال گردش از طریق عروق خونی، فشار بر روی دیواره های شریان ها نیز افزایش می یابد.
5- عدم فعالیت فیزیکی
افرادی که غیر فعال هستند ضربان قلب بالاتری دارند. هر چه ضربان قلب بالاتر باشد، قلبب در هر انقباض باید سخت تر کار کند و فشار قوی تری روی شریان ها ایجاد کند. عدم فعالیت بدنی خطر ابتلا به اضافه وزن را نیز افزایش می دهد.
6- استفاده از توتون و تنباکو
سیگار کشیدن یا استعمال دخانیات فشار خون را به سرعت به طور موقت افزایش میی دهد، و هم چنین مواد شیمیایی موجود در دخانیات می توانند به پوشش دیواره های شریان ها آسیب برسانند. در واقع باعث تنگ شدن شریان ها می شوند که افزایش فشار خون را به دنبال دارد. قرار گرفتن در معرض دود هم می تواند فشار خون را افزایش دهد.
7- نمک ( سدیم ) بیش از حد در رژیم غذایی
سدیم بیش از حد در رژیم غذایی می تواند باعث حفظ سیالات بدنن شود، که فشار خون را افزایش می دهد.
مطلب مرتبط: متخصص فشار خون
8- پتاسیم بیش از حد کم در رژیم غذایی
پتاسیم کمک می کند تا مقدار سدیم در سلول های متعادل باشد. اگر بهه اندازه ی کافی پتاسیم در رژیم غذایی خود دریافت نکنید و یا پتاسیم کافی در بدنتان حفظ نکنید ، ممکن است سدیم زیادی در خون شما تجمع یابد.
9- کمبود ویتامین D در رژیم غذایی
هنوز مشخص نشده است که عدم دریافت میزان کافی ویتامین D در رژیمم غذایی می تواند به فشار خون بالا منجر شود یا خیر. ممکن است ویتامین D یک آنزیم تولید شده توسط کلیه را تحت تاثیر قرار دهد که کار آن آنزیم متعادل ساختن فشار خون است.
10- مصرف بیش از حد الکل
با گذشت زمان، نوشیدن بیش از حد الکل می تواند به قلب شما آسیب برساند. مصرفف بیشتر از دو نوشیدنی در روز برای مردها و بیش از یک نوشیدنی در روز برای زنان خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد.
اگر الکل مصرف می کنید، این کار را در حد اعتدال انجام دهید. برای بزرگسالان سالم، این بدان معناست که تا یک نوشیدنی در روز برای زنان در تمام سنین و مردان بالاتر از ۶۵ سال، و تا دو نوشیدنی در روز برای مردان ۶۵ ساله و جوانتر مجاز است. یک نوشیدنی برابر با ۱۲ اونس آبجو، ۵ اونس شراب یا ۱.۵ اونس از مشروبات الکلی ۸۰ درصد می باشد.
11- استرس
سطح بالای استرس می تواند به افزایش موقت فشار خون منجر شود. اگر برای آرام شدن دست بهه خوردن زیاد، استفاده از دخانیات و نوشیدن الکل می زنید، پس بهتر است بدانید که فقط مشکلات فشار خون بالا را افزایش می دهید.
12- بیماری های مزمن
بیماری های مزمن نیز ممکن است خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهند، مانند بیماریی های کلیوی، دیابت و آپنه خواب
13- بارداری
گاهی اوقات بارداری نیز منجر به فشار خون بالا می شود. اگر چه فشار خون بالا در بزرگسالان شایع است، کودکان نیز در معرض خطر قرار دارند. در برخی کودکان، فشار خون بالا ناشی از مشکلات کلیوی یا قلبی است. اما تعداد بسیاری از کودکان با عادات زندگی فقیرانه مانند رژیم غذایی ناسالم، چاقی و عدم تحرک ، به فشار خون بالا دچار می شوند.
مطلب مرتبط: فشار خون بالا در بارداری
علائم فشار خون بالا
مشکل فشار خون بالا معمولا یک شرایط آرام است و افراد هیچ علائم خاصی را تجربه نمی کنند. ممکن است سال ها طول بکشد تا مشکل فرد به سطح شدیدی رسیده و علائمی را از خود بروز دهد. حتی در چنین شرایطی نیز علائم را می توان به مشکلات دیگری ربط داد.
- سردرد
- تنگی نفس
- خون ریزی از بینی
- سرگیجه
- درد قفسه سینه
- تغییر در بینایی و دید
- وجود خون در ادرار
این علائم را باید جدی گرفت و بیمار باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. البته علائم مذکور در تمامی افرادی که با مشکل هایپرتنشن مواجه هستند پدیدار نمی شوند، اما این که بخواهید صبر کنید تا علائم ظاهر شوند ممکن است در نهایت مرگبار باشد.
بهترین راه برای فهمیدن این موضوع که فشار خون شما بالا است یا خیر، انجام تست فشار خون به شکل منظم است. بیشتر پزشکان در مطب خود آزمایش فشار خون را در هر جلسه معاینه از بیماران می گیرند.
اگر جلسات معاینه شما سالانه است با پزشک خود در مورد ریسک های مربوط به فشار خون بالا و دیگر مواردی که باید به خاطر فشار خون آن ها را رعایت کنید مشورت داشته باشید.
به عنوان مثال اگر در خانواده خود سابقه بیماری قلبی یا فاکتورهای ریسکی برای فشار خون بالا را دارید، پزشک شما ممکن است بخواهد فشار خون بدنتان دو بار در سال چک شود. بدین ترتیب پزشک می تواند قبل از بروز مشکلات جدی، شرایط را تحت نظر داشته و کنترل کند.
تعدادی از علائم ممکن است به شکل غیر مستقیم با فشار خون بالا ارتباط داشته باشند، اما فشار خون عامل بروز آن ها نیست. از جمله این علائم می توان به موارد زیر اشاره داشت:
1- لکه های خون درون چشم ها
لکه های خونی درون چشم (خونریزی زیر انسداد) معمولا در افرادی که دیابت دارند یا فشار خون آن ها بالاست به وجود می آیند. اما هیچ کدام از بیماری های ذکر شده، علت ایجاد لکه های خونی نیستند.
وجود این موارد در چشم ها نشانه فشار خون بالا نیست. با این حال پزشک چشم ممکن است آسیب به سیستم عصبی چشم در اثر درمان نشدن فشار خون را تشخیص دهد.
2- جوش صورت
زمانی که رگ های خونی روی صورت گشاد شوند این مشکل بروز می کند. ممکن است به صورت غیر منتظره یا در نتیجه مواردی همچون نور خورشید، هوای سرد، غذای تند، باد، نوشیدنی های داغ و محصولات پوستی با این مشکل مواجه شوید.
همچنین استرس، قرار گرفتن در معرض حرارت و آب داغ، مصرف الکل و ورزش نیز از جمله دیگر عوامل هستند. تمامی این موارد فشار خون را به شکل موقت بالا می برند. با این که جوش زدن ممکن است در زمان بالا بودن فشار خون به وجود بیاید، اما عامل این موضوع هایپرتنشن نیست.
3- سرگیجه
در حالی که سرگیجه ممکن است یکی از عوارض جانبی داروهای فشار خون باشد، اما در اثر فشار خون بالا به وجود نمی آید. با این حال، نباید سرگیجه را نادیده گرفت، به خصوص اگر به شکل ناگهانی شروع شود.
سرگیجه ناگهانی، از دست دادن تعادل یا کنترل بدن و داشتن مشکل در راه رفتن همگی نشانه های هشداردهنده بروز سکته هستند. فشار خون بالا یکی از فاکتور های ریسکی اصلی برای سکته است.
تغییر در سبک زندگی برای درمان فشار خون
برخی تغییرات در سبک زندگی می تواند به افراد در کاهش فشار خون کمک کنند. برخی از این موارد فشار خون شما را در عرض چند هفته کاهش می دهند اما ممکن است تاثیر موارد دیگر را در بلند مدت حس کنید.
سعی کنید اقدامات زیر را در زندگی روزمره خود انجام دهید:
- مصرف نمک را به کمتر از ۶ گرم در روز برسانید (تقریبا یک قاشق چای خوری). در این زمینه باید تحقیق کنید تا نحوه کم کردن مصرف نمک روزانه را یاد بگیرید.
- رژیم غذایی کم چرب و متعادلی داشته باشید که شامل میوه و سبزیجات تازه باشد؛ در این زمینه از افراد متخصص کمک بگیرید.
- فعالیت بدنی داشته باشید و ورزش کنید.
- مصرف الکل را محدود کنید؛ در این زمینه نیز می توان از افراد دیگر یا مقالات کاربردی کمک گرفت. میزان مصرف الکل خود را ثبت کنید و در طول مدت آن را کاهش دهید.
- وزن خود را کم کنید: به کمک ماشین حساب وزن سالم BMI، وزن ایده آل خود را پیدا کنید و اگر اضافه وزن دارید به فکر کم کردن وزن خود باشید.
- کافئین کمتری مصرف کنید؛ کافئین در قهوه، چای و کولا وجود دارد.
- استعمال دخانیات را ترک کنید؛ زمینه نحوه انجام این کار می توانید تحقیق کرده و از افراد حرفه ای کمک بخواهید.
داروهای درمان فشار خون بالا
برخی افراد متوجه می شوند که ایجاد تغییرات در سبک زندگی به تنهایی نمی تواند مشکل فشار خون بالای آن ها را مدیریت کند. به همین خاطر در این زمینه باید داروهای خاصی را مصرف کنند. داروهای مختلفی برای درمان هایپرتنشن در افراد وجود دارند که هر کدام کارکرد خاصی ارائه می دهند.
اگر یک دارو در کاهش فشار خون بالای شما کارساز نباشد، ممکن است یک داروی دیگر در این زمینه موفق شود. برای برخی افراد به ترکیبی از دو یا چند دارو نیاز است تا بتوان مشکل فشار خون بالا را کنترل کرد.
داروهای هایپرتنشن را می توان بر اساس نحوه عملکرد به چند دسته بندی مختلف در آورد که در ادامه آن ها را با هم مرور می کنیم. داروهای هر دسته فقط نمونه ای از آنچه که در دسترس است بوده و لیست ما محدود است.
دارو های ادرار آور
داروی ادرار آور که به آن ها قرص های آب نیز گفته می شود به کلیه ها در تخلیه آب و نمک (سدیم) کمک می کنند. در نتیجه میزان خونی که باید از طریق رگ ها منتقل شود کمتر خواهد شد. در نهایت فشار خون افراد کاهش می یابد.
در مجموع سه نوع اصلی از داروهای ادرار آور وجود دارند که بر اساس نحوه کارشان دسته بندی می شوند. سه دسته مورد نظر عبارتند از:
- دیورتیک های تیازید (کلورتالدون، میکروزید، دیوریل)
- دیورتیک های کم مصرف پتاسیم (آمیلورید، آلداکتون ، دایرنیوم)
- دیورتیک های حلقه ای (بومتانید، فوروزمید)
- دیورتیک های ترکیبی، که چند نوع مختلف در کنار هم کار می کنند
دیورتیک های گروه تیازیر عموما عوارض جانبی کمتری به نسبت دیگر موارد دارند، به خصوص مصرف آن ها با دز پایین یکی از روش های درمانی رایج برای فشار خون بالا است.
بتا بلاکر ها (مسدود کننده های بتا)
این داروها به قلب کمک می کنند تا با سرعت و شدت کمتری بتپد. در چنین شرایطی قلب با هر پمپاژ خود، خون کمتری را وارد رگ های خونی می کند و در نهایت فشار خون فرد کاهش خواهد یافت.
داروهای زیادی در این دسته بندی قرار دارند از جمله:
- آتنولول (تنوریم)
- پروپرانولول (ایندورال)
- تارترات متوپرولول (لوپرسور)
- سوسینات متوپرولول (توپرول ایکس ال)
- کارودیلول (کورگ)
مسدود کننده های آلفا بتا
آلفا بتا بلاکرها اثری ترکیبی دارند. آن ها زیر دسته بتا بلاکرها هستند که از ترکیب شدن هورمون های کاتکول آمین با گیرنده های آلفا و بتا جلوگیری می کنند.
آن ها می توانند میزان انقباض رگ های خونی نظیر مسدود کننده های آلفا ۱ را کاهش دهند. همچنین ضربان قلب و فشار پمپاژ خون را می توان به کمک آن ها کاهش داد (درست مثل مسدود کننده های بتا)
کارودیلول (Coreg) و هیدروکلراید لابتالول (Normodyne) از جمله آلفا بتا بلاکر های رایج هستند.
فشار خون بالا در افراد مسن
فشار خون مناسب و مورد نظر برای افرادی که بیش از ۸۰ سال سن دارند کمتر از ۱۵۰ بر روی ۹۰ میلی متر جیوه است (زمانی که فشار خون در کلینیک یا اتاق عمل اندازه گیری می شود). فشار کهنسالان در اندازه گیری با دستگاه های خانگی باید کمتر از ۱۴۵ بر روی ۸۵ میلی متر جیوه باشد.
با این که مصرف دارو جهت کاهش فشار خون مزایای خاص خود را دارد، هنوز نمی دانیم آیا مصرف چنین داروهایی برای افراد ۸۰ ساله مفید است یا خیر.
در حال حاضر محققان بر این باورند که اگر در حین مصرف داروهای کنترل فشار خون بالا به سن ۸۰ سالگی برسید، ادامه دادن این دارو درمانی در صورتی که کماکان مفید بوده و عوارض جانبی نداشته باشد بلامانع است.
اگر سن شما بالای ۸۰ سال است و مشکل فشار خون بالا در شما تشخیص داده شده است، پزشک معالج ابتدا فاکتور های ریسکی دیگر شما را در نظر گرفته و سپس پروسه درمانی مناسب برای فشار خون بالا را مشخص می کند.
درمان فشار خون در کودکان و نوجوانان
اولین مرحله از پروسه درمان کودکان و نوجوانانی که با مشکل فشار خون بالا روبرو هستند، ایجاد تغییرات در سبک زندگی است؛ این اقدامات شامل داشتن رژیم غذایی متعادل، ورزش و تحرک منظم و کاهش وزن برای کسانی که اضافه وزن داشته یا چاق هستند می شوند.
در صورت نیاز، کودکان باید داروهای فشار خونی که بزرگسالان استفاده می کنند را مصرف کنند. مشکل فشار خون ثانوی در کودکان معمولا پس از درمان شدن علت پس زمینه برطرف می شود.
درمان در شرایط خاص
در برخی شرایط خاص نظیر هایپرتنشن مقاوم یا فشار خون بالای ثانوی، ممکن است به اقدامات درمان بیشتر نیاز باشد.
هایپرتنشن مقاوم زمانی در فرد تشخیص داده می شود که پس از استفاده سه نوع داروی فشار خون مختلف، میزان فشار کاهش نیافته باشد.
فردی که مشکل فشار خون خود را به کمک چهار نوع داروی مختلف تحت کنترل نگه می دارد با مشکل فشار خون مقاوم مواجه است.
حتی چنین شرایط ویژه و سختی را نیز معمولا می توان به مرور زمان با موفقیت تحت کنترل درآورد. ممکن است پزشک شما داروی دیگری را با دز متفاوت تجویز کند و یا ترکیبی دیگر از داروها را پیشنهاد نماید. همچنین گاهی اوقات به ایجاد تغییرات جدی و سخت در سبک زندگی نیاز خواهید داشت.
مراجعه به متخصصان کلیه یا قلب نیز می تواند به افراد در درمان فشار خون بالای مقاوم کمک کند.
هایپرتنشن ثانوی نوعی فشار خون بالا در افراد است که به شکل مستقیم در اثر عامل اولیه دیگری ایجاد شده باشد؛ به عنوان مثال یک بیماری خاص و یا عوارض جانبی داروها.
در چنین شرایطی معمولا پس از تشخیص نهایی دکتر و درمان مشکل اولیه فرد، سطح فشار خون دوباره به محدوده مناسب و سالم می رسد.
دکتر فریبا هندسی متخصص قلب و عروق و فشارخون در تهران
کلینیک درمان فشار خون
با سلام وعرض تشکر،مطالب سرکاربرای امراضی که مرقوم فرموده بودید،خواندم،آنچه راکه مربوط به اینجانب است،فشارخون است،من درسن 89 سالگی هستم، بدون شک چون تحصیلکرده ام،مطالبی درمورد فشارخون که سوال اصلی منست،میدانم،من ازبچگی به غذا ومتفرعات آن که نمک سود بود،عرایقه زیادی داشتم،تاسن پنجاه سالگی بکلی اززیان صرف نمک بیش ازحدنه میدانستم ونه توجهی باین موضوع میکردم،بطورمثال: ماست وخیارهمانقدرکه ماست وخیارمن رنده کرده خیارداشت،بهمان میزان ازنمک زبرکه محصول دریاچه مهارلوی شیرازبود،مخلوط ومیخوردم، سی سال است،که ازچنین خوراکی پرهیزکنم،در10سال قبل نزد دکترداخلی رفتم،قرص آمریکائی ( اسمش فراموش کرده ام) مچ های پا تاروی سینه پا ورم کرد،دکترگفت کلیه شما نمیتواند آب رادفع کند،چون ازبی اطلاعی دکترمشکوک شده بودم،نزد دکتری که متخصص کلیه وفشارخون است،مراجعه کردم،سوال ایشان این بود: ازچه داروئی استفاده میکردی،نام همان دارو گفتم،گفت: این دارو حداکثرتا 3 ماه بیشترتجویزنمیشود،حالابرای تخلیه آبها دوا میدهم وبعد شما روزی یک قرص والساکور80 ملیلی بخورید،تابحال همین کارادامه داده ام،تا چندی خوب بودم،متاسفانه غذای نمک دارشروغ کردم،با دستگاه فشارخون الکترونیکی روزی 2 بارآزمایش میکنم، گاهی که قرض همراه با قرص کلونازپام که مدت 25 ساله مصرف میکنم،فشاربه نرمال میرسد،سعی کرده ام غذای نمک دارنخورم،چون من وهمسرم هردو فشارخون وناراحتیهای دیگری داریم،آنکه غذا درست میکند،فعلا”نمک غذا را کم کرده،درد قفسه سینه ندارم،ولی بعلت ناراحتی ناشی ازعمل جراحی 2 چشم،شبیکیه معیوب شده،دو دید شده ام،زمین خورده ام،آسیب زیاد،،یک مهره ستون فقرات شکسته،ناگزیربا عصا وبا احتیاط راه میروم،غرض اززحمت،شنیده شده،قرصی بهمین نام ازکشورچین به ایران وسایرکشورها صادرشده،که چون من از والساکور80 میلی ایرانی استفاده میکنم،خواهشم این است،آیابضرورت گاهی نیمی ویا یک 80 میلی اضافی نیزمصرف میکنم،آیا بعیراز،این قرض والساکور80 داروی دیگری هست،که بهترازاین باشد،ویاهمین را ادامه دهم: با احترام، پوزش ازتصویل کلام